Zabawa a kształtowanie osobowości dziecka
Dziecko uczy się przez dotyk i ruch, dlatego w procesie kształtowania jego osobowości tak ważna jest zabawa. Bawienie się jest również sposobem na wzmacnianie więzi dziecka z rodzicem i odróżnianie oraz nazywanie emocji przez malucha. Wspólna zabawa z dzieckiem to inwestycja w jego przyszłość – bliskość z rodzicem dostarcza maluchowi siły psychicznej na całe jego życie. W czasie zabawy następuje również wyciszenie lęków i niepokoju dziecka, a maluch ma możliwość odreagowania napięcia.
1. Rola zabawy w rozwoju dziecka
Czasami dzieci nie oczekują, że rodzic będzie się z nimi bawił, chcą jedynie, by obserwował ich zabawę. Wbrew pozorom, towarzyszenie dziecku podczas jego zabaw ma duże znaczenie dla malucha i jego rozwoju. Rodzic może pomóc dziecku, nazywając jego emocje i zachowania. W ten sposób pomaga dziecku w zrozumieniu otaczającego go świata. Jest to również dowód na zaangażowanie rodzica i sposób na przekazanie dziecku, że rodzic nie tylko kocha je, ale i akceptuje oraz lubi spędzać z nim czas.
W przypadku przedszkolaków niezwykle ważna jest zabawa z dziećmi w tym samym wieku. Podczas zabaw z rówieśnikami dzieci poznają bowiem zasady współpracy, życia społecznego i niełatwej sztuki kompromisu. Z zabawami w grupie nieuchronnie wiążą się jednak konflikty i rywalizacja. Dzieci w wieku przedszkolnym mają zwykle problem z dzieleniem się własnymi rzeczami. Niekiedy rodzice usiłują wpłynąć na dziecko, by nie było egoistą i dzieliło się zabawkami. Nie jest to jednak dobry pomysł – decyzję dziecka należy uszanować. Warto zaproponować przedszkolakowi, by wymienił się z kolegą lub wypożyczył mu swoją zabawkę. Jeżeli jednak dziecko odmówi, nie wolno naciskać. Należy uszanować wolę dziecka zwłaszcza wtedy, gdy problematyczna sytuacja obraca się wokół zabawki, z którą maluch jest emocjonalnie związany. Warto zachować cierpliwość - z czasem dziecko będzie coraz mniej oporne wobec pomysłu dzielenia się z innymi.
2. Czy należy martwić się zabawami dzieci?
Wielu rodziców obawia się, że zabawa dziecka może wymknąć się spod ich kontroli, a maluch będzie przenosił pewne wzorce zachowania na sytuacje w życiu codziennym. Nie należy jednak z góry nastawiać się na najgorsze. Wskazane jest, by dziecko kontrolowało zabawę – ta sfera jego życia jest bowiem dla niego bardzo ważna. Maluchy potrafią odróżnić zabawę od rzeczywistości, dlatego w większości przypadków nie ma powodu do obaw. Odrobina samodzielności i swobody w kwestii zabawy pomaga w rozwoju autonomii dziecka. Maluch może poczuć, że w pewien sposób wpływa zarówno na siebie, jak i na otaczający go świat.
Zabawa dziecka ma również znaczenie terapeutyczne. Dzieci nierzadko odgrywają sceny, z którymi potrzebują uporać się, by odzyskać spokój. Czasami są to niełatwe sytuacje, np. pobyt w szpitalu lub widziany na własne oczy wypadek drogowy. Podczas zabawy dziecko może wyrazić swoje myśli, emocje oraz pragnienia. Pokazuje również, jakim jest człowiekiem i co się dla niego liczy. Bardzo ważna jest także wyobraźnia dziecka – maluch tworzy swój własny świat i wciela się w osoby dorosłe. Obserwacja zabaw dzieci jest doskonałym źródłem informacji dla wychowawców, jakie relacje panują w domach poszczególnych maluchów. Dziecko bawiąc się, mimowolnie pokazuje, co wyniosło z własnego domu.
3. Zabawa a emocje dziecka
Podczas zabawy dziecko ma możliwość rozładowania negatywnych emocji w naturalny sposób. Z tego powodu wskazana jest obserwacja zachowania dziecka, gdy przechodzi ono przez trudną sytuację. Dziecko wyraża siebie przez rysunek, śpiew i ruch, ale o jego emocjach i przeżyciach można dowiedzieć się wiele również w czasie rozmowy. Jeśli dziecko stale wybiera tę samą bajkę lub bawi się ciągle tą samą zabawką, warto dyskretnie podpytać, jak czuje się sam maluch lub bohater ulubionej w danej chwili bajki. Rozmowa jest konieczna także wtedy, gdy pojawiają się problemy z zachowaniem dziecka. Jeśli maluch jest agresywny lub rzuca zabawkami, zamiast strofować go, należy poznać przyczyny takiego zachowania. Należy również ustalić pewne zasady – o ile odreagowanie za pomocą zabawki nie jest niczym złym, nie wolno nigdy krzywdzić innych ludzi.
Zabawa ma ogromną moc, pomaga bowiem dzieciom uporać się z trudnymi dla nich sytuacjami. Z kolei dla rodziców jest to źródło wiedzy o własnym dziecku i sposób na budowanie silnej więzi oraz wsparcie rozwoju malucha.