Rozwój płodu ludzkiego - pierwsze tygodnie, pierwsze miesiące, trymestry

Wówczas nasz maluszek składa się już z 2 identycznych komórek (blastomerów). Po 3–4 dniach ma ich aż 12–16. Jest wtedy podobny do owocu morwy (dlatego nazywamy go morulą). Pod koniec pierwszego tygodnia ciąży ze zgromadzenia komórek wyodrębnia się część, która utworzy zarodek, a pozostałe przeistoczą się w łożysko i błony go otaczające.

1. dnia od zapłodnienia rozpoczyna się okres zarodkowy. Zaczynają się wyodrębniać zawiązki tkanek. Wtedy również zarodek powinien zakończyć swoją wędrówkę z jajowodu i znajdować się w jamie macicy. Ponieważ kończą się zapasy energetyczne, najwyższy czas, żeby mama zaczęła mu dostarczać substancji odżywczych.

Około 12. dnia kończy się proces implantacji (zagnieżdżania w ścianie macicy) i zaczyna się formować łożysko. Następuje zwiększenie dopływu krwi do zarodka, co czasem objawia się niewielkim krwawieniem (kobieta może je pomylić z miesiączką). Pod koniec 2. tygodnia w embrionie wyodrębnia się część głowowa.

W 3. tygodniu powstaje struna grzbietowa – tworzy oś zarodka, wokół której powstanie kręgosłup. W tym czasie naczynia krwionośne matki łączą się z naczyniami łożyska.

W 4. tygodniu życia rozpoczyna się okres organogenezy. Do 8. tygodnia powinny powstać najważniejsze dla życia narządy. Na początku 2. miesiąca rozwoju pojawiają się pierwsze skurcze serca. Jednak za pomocą USG jego czynność można uwidocznić dopiero od 6. tygodnia.

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Czy to może być płód? - odpowiada lek. Anna Zwierzchowska
• Co oznaczają krwiaki nad płodem? - odpowiada lek. Paweł Baljon
• Czy to ruchy płodu? - odpowiada Redakcja AbcZdrowie

Ponieważ zarodek ciągle rośnie, aby zapewnić mu odpowiedni dowóz tlenu i substancji odżywczych, zaczynają się tworzyć naczynia krwionośne oraz krew. Rozwija się również układ nerwowy. W 4. tygodniu mózg to zaledwie 3 pęcherzyki, ale 7 dni później można w nim wyróżnić już te same części, co w mózgu dorosłego człowieka. Układ pokarmowy to na początku ślepo zakończona rurka, z której pod koniec 2. miesiąca wyodrębnią się przełyk, żołądek i jelita.

Na przełomie 4. i 5. tygodnia rozpoczyna swój rozwój układ oddechowy. Powstają też zawiązki układu moczowego i narządów płciowych. Pod koniec okresu zarodkowego kształtuje się twarz. 2. miesiąc ciąży ma olbrzymie znaczenie dla prawidłowego rozwoju malucha.

To czas kształtowania się jego najważniejszych narządów i układów. Jest on wtedy najbardziej wrażliwy na działanie wszelkich szkodliwych czynników. Przyszła mama powinna bardzo na siebie uważać (nie pić alkoholu, nie palić, dobrze się odżywiać, przyjmować tylko niezbędne leki po konsultacji z lekarzem).

9. tydzień ciąży rozpoczyna okres płodowy, który będzie trwać aż do porodu.

Pod koniec I trymestru (3. miesiąc) płód zaczyna przypominać małego człowieka. Co prawda głowa stanowi połowę jego wielkości, ale ma już oczy, uszy, mruga, pojawia się odruch ssania. W 12. tygodniu można się nawet dowiedzieć, czy będziemy mieć syna czy córeczkę. W tym czasie płód ma niecałe 9 cm i waży około 45 g. Za to mama wreszcie może zaobserwować powiększenie brzucha.

W 5. miesiącu u malucha pojawiają się brwi i rzęsy. Zaczynają tworzyć się kości, a tułów i kończyny rosną szybciej niż głowa. Mały człowiek ma już około 14 cm wzrostu i waży 200 g.

Do końca II trymestru płód wykształci zawiązki zębów, pokryje się meszkiem (lanugo), a nawet zacznie słyszeć. Jego proporcje ciała będą już zbliżone do proporcji noworodka. W 18.–20. tygodniu mama powinna wyczuwać jego ruchy. Jest już znacznie większy – mierzy od 23 do 25 cm i waży 820–1000 g.

Na 7. miesiąc przypada okres intensywnego rozwoju płodu mózgu. W 26. tygodniu dużą dojrzałość osiąga też układ oddechowy. Rozpoczyna się wydzielanie surfaktantu (substancja pokrywająca pęcherzyki płucne, chroni je przed zapadaniem się i sklejaniem w czasie oddychania – zapobiega powstawaniu niewydolności oddechowej).

W tym okresie mózg jest już zdolny do kontrolowania oddechem. Dlatego płody urodzone w 7. miesiącu mają znacznie większą szansę na przeżycie niż te, które na świat przyszły wcześniej. Na początku III trymestru maluch otwiera oczy i jest w stanie odróżniać światło od ciemności. Urósł do 28 cm i waży 1300–1700 g.

W 8. miesiącu ciąży płód istotnie zwiększa swoją wagę – do 2250–2500 g. Mierzy 30–32 cm. Gdyby w tym czasie doszło do porodu, jest zdolny do samodzielnego życia.

W ostatnim miesiącu ciąży płód rośnie wolniej. Pojawiają się paznokcie, znika meszek płodowy. Gdy ustawi się główką w stronę miednicy, oznacza to, że jest gotowy do przyjścia na świat.

3–4 tygodnie przed porodem przyszła mama może zauważyć obniżenie się macicy o kilka cm. W ostatnim tygodniu ciąży zazwyczaj pojawiają się też nieregularne i najczęściej niebolesne skurcze (tzw. skurcze przepowiadające), które często bywają mylone z rozpoczynającym się porodem. To znak, że niedługo będzie można nareszcie powitać malucha na świecie.

Źródła

1. Bręborowicz G. Ginekologia i położnictwo, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3082-X
2. Słomko Z. Ginekologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3153-9
3. Dębski R. Ginekologia kliniczna Tom 1-3, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-013-9
4. Eisenberg A., Hathaway S., Murkoff H., W oczekiwaniu na dziecko - poradnik dla przyszłych matek i ojców, REBIS, Poznań 2004, ISBN 83-7301-429-2