Różnica wieku między rodzeństwem
Posiadanie rodzeństwa to nie tylko same zalety w postaci towarzysza do zabaw czy kogoś do przytulania. Młodszy brat lub siostra może nieźle dać w kość poprzez swoje krzyki, płacze, awantury i bieganie do rodziców na skargi. Na relacje między rodzeństwem wpływa płeć szkrabów i różnica wieku. Kolejność narodzin decyduje pośrednio o rozwoju osobowości obu maluchów. Inne doświadczenia mają dzieci, między którymi różnica wieku wynosi rok, inne, między którymi wynosi 5 lat, a jeszcze inne, kiedy różnica wieku to ponad 10 lat. Jak na układ rodzinny wpływa różnica wieku między rodzeństwem? Jak łagodzić konflikty między dziećmi?
1. Mała różnica wieku
Relacje na linii brat-siostra zależą między innymi od różnicy wieku. Nie bez znaczenia jest to, kto urodził się pierwszy, a kto drugi. Zazwyczaj rodzicom wydaje się, że są obiektywni i sprawiedliwie traktują swoje dzieci. Sprawiedliwie często oznacza „po równo”. I to jest błąd! Nie „po równo”, ale „każdemu według potrzeb”. Przed dwulatkiem stoją bowiem zupełnie inne zadania rozwojowe niż przed pięciolatkiem i każdy z nich wymaga nieco innego wsparcia. Dla rocznego, czy dwuletniego dziecka wiadomość o narodzinach siostrzyczki bądź braciszka jest naturalna, przyjmowana w sposób spontaniczny. Może jednak pojawić sięzazdrość o rodzeństwo, lęk przed tym, że rodzice bardziej kochają nowego dzidziusia, dlatego starsze dziecko może zwracać na siebie uwagę poprzez płacz, krzyk, bycie marudnym. Inne dzieci zaczynają naśladować młodsze rodzeństwo. Dwulatek nie potrafi bawić się jeszcze z innymi dziećmi, dlatego niechętnie dzieli się zabawkami.
Niewielka różnica wieku (rok, dwa lata) sprzyja jednak porozumieniu dzieci, bowiem relatywnie znajdują się na podobnym poziomie rozwoju, a młodsze zawsze będzie dążyło do tego, co robi starsze. Dzieci doceniają z czasem, że mają z kim się bawić, ale niestety wspólnie spędzany czas często okupiony jest kłótniami, sprzeczkami i lamentem. Dla rodziców dwulatek i roczne dziecko w domu to prawdziwe wyzwanie. Z jednej strony, dzieci będące w podobnej fazie rozwoju mogą oglądać te same bajki czy dzielić podobne zainteresowania, ale z drugiej – nieuniknione są sprzeczki, ciągła rywalizacja, gdyż występuje równowaga sił i zazębiają się potrzeby dzieci. Rodzice mogą czuć się bardzo zmęczeni koniecznością czuwania nad żywymi i ruchliwymi szkrabami, których trudno upilnować, bezustannie trzeba karmić, zmieniać pampersy i monitorować, czy przypadkiem nie robią sobie krzywdy.
2. Dziecko starsze o 3-5 lat
Narodziny rodzeństwa dla dzieci w wieku 3-5 lat wiążą się z dużą ciekawością, ale z drugiej strony z obawą, że maluszek zabierze miłość rodziców, ich uwagę, wsparcie, czułość, miejsce u nich na kolanach. Zdarza się, że starsze dziecko traktuje noworodka jako pewną „nowość”. Z czasem jednak może pojawić się lekceważenie, ignorancja, traktowanie młodszego rodzeństwa jak powietrze. Kiedy różnica wieku wynosi około trzy lata, kontakty dzieci charakteryzuje rywalizacja i zawziętość – żadne nie chce ustąpić, kłócą się o zabawki, chrupki, miejsce przy stole, bajkę w telewizji, uznanie w oczach rodziców itp. W miarę rozwoju relacje się poprawiają, więź się zacieśnia, a starsze dziecko może czuć się nawet odpowiedzialne za młodszego braciszka lub siostrzyczkę. Kiedy różnica wieku waha się w granicach pięciu lat, sytuacja jest zupełnie inna. Młodszy szkrab przeżywa fascynację starszym rodzeństwem, to dla niego autorytet, który warto naśladować. Maluch będzie biegał za starszym bratem lub siostrą, co niejednokrotnie denerwuje starsze dziecko. Poza tym pięciolatek ma inne potrzeby niż roczny malec. Ten starszy często chodzi do przedszkola, ma kolegów z podwórka czy piaskownicy, inny rodzaj zabawek.
Co oznacza dla rodziców różnica między dziećmi w granicach 3-5 lat? To urodzone wcześniej nie wymaga już tylu zabiegów pielęgnacyjnych, co młodsze. Starsze dziecko jest bardziej samodzielne, może samo się ubrać, zjeść, pójść do toalety. Więcej czasu zostaje dla młodszego szkraba. Nie wolno jednak zapominać o starszym dziecku, bo ono również potrzebuje uwagi i miłości opiekunów. Kiedy poczuje się zaniedbane, może pojawić się regresja – cofanie do wcześniejszych etapów rozwoju, np. moczenie się w nocy, ssanie kciuka itp. Rodzice nie mogą bezustannie wymagać od starszego i pouczać: „Ustąp młodszemu, jesteś starszy. Bądź mądrzejszy”. W sercu dziecka rodzi się wówczas bunt i poczucie niesprawiedliwości. Warto zachęcać dzieci do ustalania wspólnych zasad, negocjowania, rozmowy, proszenia, ustępowania. Starsze dziecko może być przewodnikiem dla młodszego, ale nie może być nianią. Nie obciążajmy zbytnią odpowiedzialnością pięciolatka – to przecież także jeszcze dziecko.
3. Rodzeństwo starsze o ponad 10 lat
Różnica wieku między rodzeństwem wynosząca prawie lub ponad 10 lat oznacza, że każde z dzieci żyje w dwóch różnych światach. Starsze dziecko na wiadomość o narodzinach rodzeństwa reaguje bardzo spokojnie, ze zrozumieniem albo emocjonalnie – nie godzi się na jakąkolwiek zmianę w utrwalonej i uporządkowanej rzeczywistości rodzinnej. Czasami za pozornym spokojem dziecka kryje się niepokój. Jedne dzieci ignorują maluszka, drugie są zafascynowane bobasem i chętnie pomagają rodzicom w opiece nad młodszym rodzeństwem. Z czasem jednak dziesięciolatek, który chodzi do szkoły, musi przygotowywać się do klasówek, może czuć się zmęczony wrzaskiem noworodka i bezustannym kwileniem.
Częściej jednak dochodzi do awantur na linii dziecko-rodzice niż dziecko-dziecko. Starsza pociecha może mieć pretensje do rodziców, że zafundowali jej „atrakcję” w postaci brata bądź siostry. Rodzice natomiast niejednokrotnie zbyt wiele oczekują od starszego dziecka, np. że zrozumie, pomoże młodszemu, a nawet przejmie obowiązki rodzicielskie. Dziesięciolatek to wciąż dziecko, z własnymi kłopotami, lękami, obawami, marzeniami, które również potrzebuje wsparcia opiekunów. Rodzice powinni umieć ustalać zasady bezpieczeństwa obowiązujące w kontaktach między rodzeństwem, by starsze dziecko nie nadużywało przewagi sił i nie zrobiło nieświadomie młodszemu krzywdy. Warto pamiętać, by każde dziecko traktować nie tak samo, ale wyjątkowo. Każde dziecko jest inne, ale każde bez wyjątku potrzebuje miłości.