Moralność u przedszkolaków
Dziecko rodzi się jako tabula rasa – czysta tablica. I od tego, jak zostanie wychowane, zależy jakim będzie człowiekiem. O jego morale decyduje zarówno zakres odziedziczonych genów, grupa rówieśnicza, jak i dom, w którym dziecko wzrasta.
1. Rozwój moralny dziecka
Całe kształtowanie się morale dziecka rozpoczyna się gdzieś w wieku przedszkolnym. Wtedy maluch dowiaduje się, jakie oczekiwania od swoich członków ma grupa społeczna, w której najczęściej przebywa, a jest nią przedszkole. To w nim dowiaduje się, jak należy zachowywać się, począwszy od przyjścia tam, po wyjście z niego. Przedszkolak wie, że istnieje, np. funkcja dyżurnego, który ma więcej zobowiązań niż cała reszta dzieci, bo musi on, np. sprzątać po nich talerze.
Ważną informacją z zakresu oczekiwań grupy przedszkolnej od swoich członków jest ta, że każde dziecko ma przypisaną szafkę na ubrania, w której może trzymać swoje rzeczy. Już na etapie przedszkola jest także wdrażany pewien system kar za niewłaściwe zachowanie. Np. dziecko, które biega po sali może dostać za to czarne serduszko. Oczywiście tak jak grupa społeczna karze pewne złe zachowania, tak samo i nagradza. Dziecko w przedszkolu może uczyć się, np. że za przyniesienie kwiatka w doniczce dostaje czerwone serduszko.
Maluch przekraczający progi przedszkola dowiaduje się, jakie zasady w nim panują, np. po obiedzie (lub pierwszym daniu) dzieci leżakują. Zasady są normami sformułowanymi przez wychowawców przedszkolaka. Podobnie jest w środowisku domowym. Dziecko słyszy od rodziców, że po przyjściu do domu należy umyć ręce. Jeśli wprowadzimy jasne zasady w życiu rodzinnym i będziemy je konsekwentnie przestrzegać wówczas okaże się, że stworzymy własnemu dziecku stabilny świat z jasnymi regułami. W takim świecie będzie mu bardzo łatwo się poruszać i znaleźć w nim oparcie.
Całe kształtowanie się postawy moralnej u przedszkolaków polega na oczekiwaniu od osób je wychowujących, że dostosują się do tych zasad. I bez konsekwencji rodzicielskiej i wychowawców niewiele pomoże wprowadzanie jakichkolwiek zasad. Podobnie zresztą ma się sprawa w przypadku norm obowiązujących na placu zabaw, gdzie panują określone zasady, np. nie sypiemy innym dzieciom piasku do oczu.
Ważnym etapem w zakresie kształtowania się postawy moralnej u przedszkolaków jest poczucie wstydui przyznanie się do popełnionej winy. Rzecz w tym, by dziecko chciało się dostosowywać do przyjętych standardów nie ze względu na zewnętrzne nakazy, ale na wewnętrzne poczucie winy. To właśnie środowisko rodzinne jest pierwszym, w którym przedszkolak uczy się pewnych norm postępowania. I do momentu kiedy nie zacznie mieć szerszych kontaktów społecznych, to właśnie owe lokalne, rodzinne standardy są najważniejsze.
2. Stadia rozwoju moralnego
Piaget – psycholog dziecięcy – wyodrębnił dwa stadia rozwoju moralnego, łącząc je z rozwojem społecznym. Właśnie na etapie przedszkolaka ma miejsce automatyczne posłuszeństwo dzieci wobec zasad, bez rozumowania czy też oceniania. Dzieci na tym etapie uważają, że coś jest złe, czy dobre, bo przynosi takie i takie konsekwencje.
Bardzo często w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym uczenie się moralności odbywa się metodą uczenia się w sytuacjach konkretnych. Jeśli okazuje się, że zasady postępowania są takie same w jednym środowisku jak i w drugim (domowym), maluchy przenoszą te zachowania, wiedząc, że spotka je za nie określona nagroda, czy też odrzucają konkretne złe zachowania wiedząc, że czeka je za to kara.
Bardzo ważnym elementem kształtowania się pojęć moralnych u dzieci jest wprowadzanie dyscypliny. Dzięki niej mały człowiek otrzymuje poczucie bezpieczeństwa i ma możliwość żyć w zgodzie ze standardami przyjętymi przez grupę społeczną. To właśnie za jej sprawą dzieci mogą rozwinąć sumienie, które kieruje nimi przy kontrolowaniu swojego postępowania. Okres przedszkolny to pierwszy czas kształtowania się pojęć moralnych u dzieci. Jednocześnie jest to bardzo ważny etap, który stanowi szczebel do dalszych w zakresie kształtowania się pojęć moralnych u dzieci.