Plastry hormonalne: działanie i skuteczność

Plastry hormonalne są odpowiednią antykoncepcją hormonalną dla kobiet, które nie chcą obciążać wątroby tabletkami. Jest to także rozwiązanie dla osób, które ze względu na styl życia nie są w stanie pamiętać o ich regularnym zażywaniu. Sprawdzamy, jak działają plastry hormonalne i jakie substancje czynne zawierają oraz jakie są najczęstsze skutki uboczne stosowania plastrów hormonalnych.

1. Plastry hormonalne: zasada działania i skuteczność antykoncepcyjna

Plastry hormonalne to środek antykoncepcyjny, który uwalnia estrogen i gestagen. Zakłada się go na skórę tułowia, uda, ramienia lub brzucha raz na tydzień z przerwą w czwartym tygodniu stosowania. Hamuje owulację i zmienia śluz szyjkowy (na taki, który utrudnia plemnikom przedostanie się do komórki jajowej). Powoduje też zmiany w błonie śluzowej macicy.

Taki plaster składa się z trzech warstw:

• najbardziej zewnętrzna zbudowana jest z elastycznej błony poliestrowej i zapewnia wodoodporność plastra,
• w kolejnej warstwie są hormony oraz rodzaj kleju zapewniającego połączenie całego systemu,
• trzecia powłoka to ochrona dla warstwy uwalniającej substancje czynne i jest usuwana tuż przed aplikacją.

Sposób aplikacji i stosowania plastra hormonalnego jest bardzo prosty: przykleja się go na nieuszkodzoną, niepodrażnioną, czystą i suchą skórę. Po tygodniu podmienia się go na nowy, przyklejając w innym miejscu.

1.1. Jakie są zalecenia dotyczące stosowania plastrów hormonalnych?

• Plaster działa przez ponad 7 dni, należy zmieniać go tego samego dnia każdego tygodnia.
• Przerwa pomiędzy okresami stosowania plastra nie może wynosić więcej niż 7 dni.
• W danym czasie może być stosowany tylko jeden plaster.
• Nie wolno naklejać plastra na obszarach zaczerwienionej, podrażnionej lub uszkodzonej skóry.
• Plaster powinien ściśle przylegać do skóry. Należy go mocno docisnąć.
• W miejscu lub blisko miejsca, gdzie jest przyklejany plaster nie należy używać kremów, olejków czy pudrów. Może to spowodować odpadnięcie plastra.
• Nie należy przyklejać nowego plastra w tym samym miejscu, w którym ostatnio przyklejony był plaster.
• Codziennie należy sprawdzać, czy plaster nie odpadł.

2. Dostępność i recepta na plastry hormonalne

Plastry hormonalne dostępne są tylko na receptę.

3. Jakie są różnice między plastrami hormonalnymi a innymi metodami antykoncepcji?

Plastry hormonale są dobrą alternatywą dla tabletek antykoncepcyjnych. Nie trzeba o nich codziennie pamiętać (a ryzyko zajścia w ciążę rośnie wraz z liczbą popełnianych błędów w czasie terapii). Nawet jeśli kobieta zapomni go zmienić po tygodniu, stężenie hormonów w surowicy utrzymuje się jeszcze przez kolejne dni na skutek uwalniania leku z niewymienionego plastra. To daje dwa dni tzw. względnego bezpieczeństwa w porównaniu z 12 godzinami przy stosowaniu tabletek.

Plastry dość dobrze się trzymają. W większości przypadków nie odklejają się po pobytach w saunie, przy dużym wysiłku fizycznym, pływaniu, opalaniu czy kąpielach.

Nie ma też ryzyka obniżenia skuteczności leku w przypadku wymiotów i biegunki (co ma miejsce w przypadku tabletek antykoncepcyjnych).

Bardzo ważny jest też fakt, że dzięki podawaniu przez skórę, hormony trafiają bezpośrednio do krwiobiegu, omijając wątrobę. Dzięki temu plastry antykoncepcyjne jej nie obciążają tak jak identycznie działające, ale podawane w inny sposób, tabletki antykoncepcyjne.

4. Czy plastry hormonalne są skuteczną formą antykoncepcji?

Są, o ile jednak są prawidłowo zakładane. To warunek konieczny, by plastry spełniały swoją rolę.

5. Skutki uboczne i ryzyko związane z używaniem plastra hormonalnego

Tak jak wszystkie hormonalne metody zapobiegania ciąży, plastry hormonalne również mogą wywołać nieprzyjemne skutki uboczne, co ma związek z dostosowaniem się organizmu do nowego poziomu hormonów. Najczęściej kobiety zgłaszają:

• plamienia, rzadziej krwawienia międzymiesiączkowe,
• nudności,
• ból piersi,
• bóle głowy,
• bolesne miesiączki,
• wahania nastrojów.

Jeśli nie są to objawy nasilone, najpewniej samoistnie ustąpią po 2-3 cyklach stosowania plastrów. W przypadku, gdy będą bardzo uciążliwe i zaburzają codzienne funkcjonowanie, należy zgłosić się do lekarza.

6. Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania plastrów hormonalnych?

Transdermalnego systemu antykoncepcyjnego, a do niego należą plastry hormonalne, nie należy stosować u kobiet, u których występuje którekolwiek z wymienionych poniżej zaburzeń:

• nadwrażliwość na substancje czynne lub którykolwiek ze składników pomocniczych preparatu
• zakrzepica żylna
• zakrzepica tętnicza (np. zaburzenia krążenia mózgowego, zawał mięśnia sercowego, zakrzepica tętnicy siatkówki) lub objawy zapowiadające zakrzepicę (np. dławica piersiowa, przejściowy napad niedokrwienny)
• migrena z aurą ogniskową
• rozpoznany rak piersi lub podejrzenie raka piersi
• nierozpoznane nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych
• rak endometrium lub inny nowotwór, o którym wiadomo, że jest estrogenozależny lub podejrzewa się, że jest estrogenozależny
• obecność czynników ryzyka wystąpienia zakrzepicy tętniczej: ciężkie nadciśnienie tętnicze, cukrzyca ze zmianami naczyniowymi, dziedziczna dyslipoproteinemia

Plastry hormonalne nie powinny być stosowane u kobiet z dużą nadwagą i otyłością (powyżej 90 kg).

7. Jakie są zalety i ograniczenia stosowania plastrów hormonalnych w kontekście antykoncepcji?

Zaletą plastrów hormonalnych jest ich stosunkowo wysoka skuteczność. Trzeba jednak pamiętać, że wadą wszystkich metod antykoncepcji tego typu jest to, że chronią one tylko przed ciążą, a nie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Jednak w przypadku stałego, przebadanego partnera, jest to jak najbardziej bezpieczne rozwiązanie.

Plastry antykoncepcyjne są też dość drogie w porównaniu z innymi sposobami antykoncepcji. Wykorzystywanie plastrów przez miesiąc to koszt około 60-90 zł (zużywa się w tym czasie trzy plastry).

8. Gdzie znaleźć informacje na temat bezpieczeństwa stosowania plastrów hormonalnych?

O stosowaniu plastrów hormonalnych najlepiej jest porozmawiać z lekarzem. Warto zadać mu pytania dotyczące ich skuteczności i działań niepożądanych. Cennym źródłem wiedzy na temat leku jest też ulotka.