Kwas octowy. Właściwości i zastosowanie

Kwas octowy, inaczej nazywany etanowym, to związek chemiczny powstający w wyniku procesu fermentacji octowej.

Znany jest ludzkości od wieków jako ocet. Pierwszym, który go wyizolował z octu, jest arabski alchemik Dżabir Ibn Hajjan. Produkcję czystego kwasu octowego rozpoczęto jednak dopiero po 1700 roku, gdy niemiecki chemik Georg Ernst Stahl dokonał destylacji kwasu octowego z octu.

Uzyskiwany jest od wieków, ponieważ powstaje naturalnie na skutek działania bakterii kwasu octowego. Rozcieńczony kwas octowy - ocet, to produkt powstający w czasie procesu fermentacji z alkoholu etylowego. Ocet może stanowić więc niepożądany produkt pojawiający się w toku produkcji wina lub piwa.

W przemyśle chemicznym kwas octowy może być otrzymywany trzema metodami:

• w wyniku karbonylowania metanolu;
• poprzez utlenianianie benzyn niskooktanowych;
• poprzez utlenianianie aldehydu octowego.

Oto właściwości tego kwasu:

• kwas octowy w czystej postaci, w temperaturze około 20 stopni to bezbarwna, żrąca ciecz o ostrym, drażniącym i bardzo charakterystycznym zapachu;
• jest mieszalny z wodą; gdy tak się dzieje, objętość wody zmienia się;
• jest w 100% higroskopijny - pochłania wilgoć z powietrza, proces rozpuszczania zaś w nim wody ma charakter silnie endotermiczny - po otwarciu butelki z zawartym w nim kwasem octowym w wilgotnym pomieszczeniu substancja ta zaczyna pochłaniać wilgoć z powietrza, co można zaobserwować jako zauważalne ochłodzenie i oszronienie ścianek butelki; gdy w danym pomieszczeniu jest bardzo wilgotno, otwór butelki zaś szeroki, czysty kwas octowy może się po otwarciu zestalić;
• kwas ten o stężeniu 70-80% to "esencja octowa";
• ze względu na tworzenie się kryształów w temperaturze poniżej 16°C, które przypominają lód, czysty kwas octowy inaczej nazywamy kwasem octowym lodowatym;
• wiązania wodorowe tworzone przez ten kwas są tak silne, że ich występowanie można zaobserwować również w fazie gazowej;
• wysoka temperatura wrzenia i efekty endotermiczne podczas rozcieńczania kwasu octowego wynikają ze wspomnianych wyżej silnych wiązań wodorowych między jego cząsteczkami;
• kwas octowy spala się niebieskim płomieniem;
• ulega dysocjacji i dobrze przewodzi prąd elektryczny, jest to jednak kwas słaby;
• z alkoholami i fenolami tworzy estry, z metalami sole, a obie te grupy związków nazywamy octanami.

Kwas octowy stosowany jest głównie jako konserwant, który przedłuża trwałość produktów spożywczych i chroni przed rozwojem bakterii i grzybów. Konserwant E260 można znaleźć między innymi w:

• marynatach;
• sałatkach;
• sosach;
• serkach topionych;
• owocach i warzywach w słoikach i puszkach;
• pieczywie.

Naturalnie występuje w occie spirytusowym, jabłkowym, ryżowym, winnym oraz w każdym innym occie spożywczym. Kwas octowy jest w pełni bezpieczny dla zdrowia oraz bardzo poprawia smak potraw.

Kwas octowy ma jednak zastosowanie nie tylko w przemyśle spożywczym. Wykorzystywany jest także w procesach garbowania skóry, farbowania tkanin, w produkcji środków do dezynfekcji i czyszczenia. Można usuwać nim kamień w systemach grzewczych czy w przemysłowym uzdatnianiu wody.

Wykorzystywany jest również do produkcji kosmetyków i do syntezy chemicznych substancji. Stosuje się go do wytwarzania papierosów, karm dla zwierząt, aspiryny, mydła w płynie czy barwników do włosów. Można nim również czyścić różne powierzchnie.