Kwas acetylosalicylowy. Jakie jest jego działanie?

Kwas acetylosalicylowy, potocznie zwany aspiryną, to substancja chemiczna, którą ma w domowej apteczce większość z nas. Sięgamy po nią, gdy boli nas głowa lub dokuczają nam pierwsze objawy przeziębienia. Jak działa kwas acetylosalicylowy? I czy każdy może go stosować?

1. Kwas acetylosalicylowy. Co to jest?

Kwas acetylosalicylowy, czyli acetylowa pochodna kwasu salicylowego, to substancja z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLZP). Działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Stosowany przez dłuższy czas zapobiega powstawaniu zakrzepów (hamuje agregację płytek krwi).

Kwas acetylosalicylowy dostępny jest od blisko 100 lat, kiedy to na rynku pojawił się pierwszy preparat z tą substancją. Dziś jest ich kilkanaście, a sama aspiryna jest też składnikiem preparatów złożonych, np. zmniejszających objawy grypy i przeziębienia. Dostępna jest w formie tabletek, tabletek dojelitowych i musujących oraz granulatów.

Zadaniem kwasu acetylosalicylowego jest hamowanie aktywności cyklooksygenazy. W dużym skrócie: substancja ma za zadanie zmniejszyć stan zapalny oraz złagodzić ból.

2. Kiedy stosuje się kwas acetylosalicylowy?

Najczęściej po aspirynę sięgamy, kiedy poczujemy pierwsze objawy przeziębienia. Łagodzi też ból o małym i umiarkowanym nasileniu. Jest też stosowana w chorobach kardiologicznych, m.in. w chorobie niedokrwiennej serca, po świeżym zawale mięśnia sercowego, po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu. Kwas acetylosalicylowy ma też zastosowanie prewencyjne. Zapobiega zawałowi serca u osób dużego ryzyka, zakrzepicy naczyń wieńcowych oraz zakrzepicy żylnej i zatoru płuc.

3. Kiedy nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego?

Aspiryny nie powinny zażywać dzieci oraz młodzież do 16. roku życia. Może bowiem przyczynić się do wystąpienia zespołu Rey’a. Jest to choroba bardzo ciężka, która powoduje obrzęk mózgu i wątroby. Prowadzi do uszkodzenia układu nerwowego.

Aspiryna nie jest też wskazana u osób nadwrażliwych na salicylany, ze skazą krwotoczną, ciężką niewydolnością nerek, wątroby lub serca. Lepiej też nie stosować jej u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz objawami dny moczanowej.

4. Objawy niepożądane po zastosowaniu aspiryny

Jak każda substancja chemiczna stosowana w farmakologii, tak i aspiryna może dawać cały szereg działań niepożądanych. Najczęściej są to objawy ze strony układu pokarmowego: ból brzucha, nudności i wymioty. U osób szczególnie wrażliwych na działanie aspiryny może dojść do krwawienia z przewodu pokarmowego. Zdarzają się też zaburzenia czynności wątroby i dróg żółciowych oraz objawy ze strony układu nerwowego (zawroty głowy, szumy uszne).

Działaniem niepożądanym aspiryny są też zaburzenia układu oddechowego (astma).

5. Kwas acetylosalicylowy a stosowanie innych leków

Choć aspiryna jest powszechnie dostępna, można ją kupić w aptekach, a nawet w sklepach spożywczych i na stacjach benzynowych, należy ją stosować rozważnie. To szczególnie ważne, jeśli przyjmujemy też inne leki, bo aspiryna może nasilać ich działanie.

Dzieje się tak m.in. w przypadku leków trombolitycznych i innych leków hamujących agregację płytek krwi. Trzeba też zachować szczególną ostrożność przyjmując selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI), gdyż istnieje zwiększone ryzyko krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Aspiryna osłabia również działanie leków moczopędnych i inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE). Zwiększa ponadto toksyczność kwasu walproinowego.

6. Aspiryna w ciąży

Kwas acetylosalicylowy jest przeciwwskazany w ciąży. Nie należy go stosować, zwłaszcza w dużych dawkach i przez długi czas, gdyż może powodować wady serca u płodu, a także rozszczep podniebienia. Ale istnieją sytuacje, w których sięgniecie po aspirynę w ciąży ma swoje uzasadnienie. Przyjmowanie leku należy jednak uzgodnić z lekarzem i ściśle trzymać jego zaleceń.

Aspiryna przyjmowana w odpowiednich dawkach rozrzedza krew i usprawnia jej krążenie, a co za tym idzie zmniejsza ryzyko zakrzepów, które mogą być przyczyną poronienia. Stąd kwas acetylosalicylowy bywa zapisywany przez ginekologa w pierwszych tygodniach ciąży, zwłaszcza kobietom które w poprzedniej ciąży zmagały się z nadciśnieniem tętniczym lub mają za sobą poronienie. Aspiryna zmniejsza ryzyko stanu przedrzucawkowego i hipotrofii płodu u kobiet z grup zwiększonego ryzyka.

Jeśli jednak kobieta w ciąży chce zmniejszyć ból, np. głowy lub zbić gorączkę, wówczas nie powinna sięgać po aspirynę. Lekiem pierwszego wyboru jest paracetamol, a w niektórych sytuacjach – po konsultacji z lekarzem – można zastosować ibuprofen.

7. Pozamedyczne zastosowanie kwasu acetylosalicylowego

Aspiryna to nie tylko substancja zmniejszająca ból i łagodząca stan zapalny. To też świetny wybielacz. Usuwa żółte plamy z potu.

To również naturalny kosmetyk. Ma działanie wysuszające i ściągające, a dodatkowo głęboko oczyszcza skórę. Doskonale radzi sobie z zaskórnikami i przebarwieniami. Można go nakładać na zmiany trądzikowe, krosty i wągry. To też dobry sposób na pozbycie się opryszczki wargowej.