Kolejność urodzenia wpływa na inteligencję i charakter? Ustalenia badaczy

Na powyższe pytanie próbowali odpowiedzieć badacze kierowani przez Julię Rohrer z Uniwersytetu w Lipsku. Wyniki ich pracy opublikowano w "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS).

Zespół przeanalizował dane ponad 20 tys. osób z trzech dużych badań populacyjnych: brytyjskiego National Child Development Study, amerykańskiego National Longitudinal Survey of Youth oraz niemieckiego Socio-Economic Panel. Dzięki tak dużej próbie można było wychwycić nawet bardzo subtelne różnice.

Analizy wykazały, że pierworodni uzyskują średnio nieco wyższe wyniki w testach IQ niż ich młodsze rodzeństwo. Różnica wynosiła około 1–2 punktów IQ, czyli około 10 proc. odchylenia standardowego.

To oznacza, że choć efekt istnieje, jest on stosunkowo mały – na tyle, że w praktyce nie ma znaczenia w codziennym życiu czy karierze zawodowej. Autorzy badania wskazali, że mechanizmem może być tzw. efekt nauczania, starsze dzieci uczą młodsze, co dodatkowo stymuluje ich własny rozwój intelektualny.

Zobacz także: Przygotowanie dziecka na przyjście nowego członka rodziny

W przeciwieństwie do inteligencji, w obszarze osobowości nie stwierdzono żadnych systematycznych zależności. Kolejność urodzenia nie miała wpływu na cechy należące do tzw. Wielkiej Piątki (ekstrawersja, stabilność emocjonalna, ugodowość, sumienność i otwartość na doświadczenie).

Oznacza to, że stereotypy przypisujące rodzeństwu określone cechy charakteru nie znajdują naukowego potwierdzenia.

Wnioski płynące z badania są jasne: kolejność urodzenia ma minimalne znaczenie dla inteligencji i nie wpływa na osobowość. Znacznie ważniejsze okazują się inne czynniki – środowisko rodzinne, jakość opieki, relacje społeczne czy dostęp do edukacji.

Jak podkreślają autorzy, różnice między dziećmi wynikają bardziej z indywidualnych doświadczeń niż z samego faktu, kto przyszedł na świat pierwszy, a kto ostatni.

W sierpniu 2025 roku w czasopiśmie "Frontiers in Education" opublikowano badanie, w którym przeanalizowano 271 dzieci w wieku 5–6 lat z rodzin z dwojgiem potomstwa. Naukowcy chcieli sprawdzić, czy kolejność urodzenia i czas spędzany przed ekranem przewidują rozwój funkcji wykonawczych (w tym pamięci roboczej werbalnej) wśród przedszkolaków.

Po roku obserwacji stwierdzono, że kolejność urodzenia przewiduje rozwój pamięci roboczej werbalnej – dzieci urodzone jako pierwsze wykazywały większy przyrost tej zdolności niż ich młodsze rodzeństwo. Czas spędzany przed ekranem nie miał istotnego wpływu na rozwój funkcji wykonawczych. Autorzy sugerują, że przewaga pierworodnych może wynikać z większej liczby interakcji werbalnych z dorosłymi.

Dominika Najda, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. Proceedings of the National Academy of Sciences
2. Frontiers in Education