Góry - geneza i rodzaje

Procesy endogeniczne (wewnętrzne), inaczej mówiąc ruchy lądo-, góro- i oceanotwórcze, jak również trzęsienia ziemi i zjawiska wulkaniczne mają wpływ na zmiany w wyglądzie lądów i oceanów. One decydują o powstawaniu gór i prowadzą do zmian tak w pionowym, jak i poziomym ukształtowaniu terenu.

To efekt działania sił, mających swoje źródło w głębi Ziemi. Od początku niezmienne pozostają czynniki wewnętrzne kształtujące naszą planetę, a należą do nich:

• wielkie ciśnienie;
• bardzo wysokie temperatury;
• różnice ciśnień (skutki działania energii wnętrza Ziemi).

Góry powstają w czasie ruchów górotwórczych, czyli orogenez, kiedy poszczególne warstwy skalne ulegają wypiętrzeniu, tworząc górotwory (orogeny). Jeśli są one zbudowane z podobnych skał i zwarte, nazywamy je masywami górskimi. Mogą one występować jako część pasma górskiego lub pojedynczo.

Pasma górskie mają wydłużony kształt i strome, skaliste grzbiety, nazywane granią. Łańcuchy górskie zaś to kilka ułożonych równolegle do siebie pasm górskich oddzielonych kotlinami, otoczonymi pogórzami. Te ostatnie mają niższe wysokości niż góry, mniej strome zbocza, a płynące przez nie rzeki wyżłobiły w nich doliny.

Na Ziemi możemy spotkać dwa główne rodzaje łańcuchów górskich:

• okołopacyficzne;
• alpejsko-himalajskie.

Pierwszy rodzaj obejmuje góry obu Ameryk, góry powstałe w Japonii, Nowej Zelandii, Nowej Gwinei i przy wybrzeżach Oceanu Spokojnego.

Drugi rodzaj obejmuje góry w Europie i Azji Środkowo-Południowej razem z wyspami Oceanu Indyjskiego i Archipelagu Malajskiego.

Łańcuchy górskie, które wypiętrzone zostały w czasie tej samej orogenezy, tworzą górski system.

Ze względu na budowę geologiczną oraz sposób wypiętrzania możemy wyróżnić:

• góry fałdowe;
• góry wulkaniczne;
• góry zrębowe.

Innym kryterium podziału gór jest ich wysokość. Wg tego kryterium wyróżniamy:

• góry niskie;
• góry średnie;
• góry wysokie.

Do gór niskich zaliczamy góry do wysokości 600 m n.p.m, do średnich góry z wysokością do 1500 m n.p.m., do wysokich zaś szczyty powyżej 1500 m n.p.m.

W Polsce występują wszystkie rodzaje gór podzielonych wg kryterium wysokości. Do gór niskich zaliczamy Góry Świętokrzyskie, do średnich Sudety, Bieszczady, Beskidy i Pieniny, do wysokich zaś Tatry.

Najwyższy szczyt w Polsce, Rysy, leżący na granicy polsko - słowackiej, w Tatrach Wysokich, wynosi 2499 m n.p.m. i należy do Korony Europy.