Dlaczego powinnaś zabezpieczyć swoje dziecko przed RSV?

Przebieg infekcji RSV: od łagodnego przeziębienia do poważnych problemów z oddychaniem

Wirus RS (respiratory syncytial virus), po raz pierwszy zidentyfikowany w 1956 roku, należy do grupy pneumowirusów. Wyróżnia się dwa jego główne typy – A i B – które mogą współwystępować w trakcie sezonu epidemicznego, przypadającego zazwyczaj na okres od października do kwietnia [1, 3].

RSV bardzo łatwo się rozprzestrzenia – jedna zakażona osoba może zarazić nawet cztery osoby z bliskiego otoczenia [2]. Do czynników zwiększających ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji należą: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, wrodzone wady serca, karmienie mlekiem modyfikowanym, uczęszczanie do żłobka, przebywanie w zatłoczonych miejscach, kontakt z rodzeństwem w wieku szkolnym oraz ekspozycja na dym tytoniowy.

Zakażenie zwykle zaczyna się od górnych dróg oddechowych i na początku przypomina łagodne przeziębienie. Objawia się katarem, kaszlem i niewysoką gorączką. Z czasem, najczęściej po kilku dniach, wirus przenosi się do dolnych dróg oddechowych. Powstają tzw. syncytia, które są zlepkiem uszkodzonych komórek nabłonka oddechowego i tworzą gęsty śluz. Zatyka on drobne oskrzeliki, a dzieciom, zwłaszcza noworodkom i niemowlętom, bardzo trudno tę wydzielinę odkrztusić. To utrudnia oddychanie i nierzadko prowadzi do pojawienia się świszczącego oddechu oraz duszności.

Dlaczego dzieci do 2. roku życia są tak podatne na groźny przebieg RSV?

Na ciężki przebieg zakażenia wirusem RS najbardziej narażone są dzieci do 2. roku życia. Szacuje się, że w tym okresie życia niemal 100 proc. maluchów zetknie się z tym patogenem [2]. I choć wydawać by się mogło, że największe ryzyko powikłań dotyczy wcześniaków czy dzieci z chorobami współistniejącymi, badania pokazują, że większość (95%) dzieci hospitalizowanych z powodu RSV to dzieci wcześniej całkowicie zdrowe. Nie jesteśmy też w stanie przewidzieć, jak dana infekcja przebiegnie u danego dziecka i jakie będzie mieć konsekwencje. U dzieci, które przeszły ciężkie zakażenie wirusem RS, przez kolejne 3–4 lata nawet podczas łagodnych infekcji górnych dróg oddechowych mogą nawracać duszności i świszczący oddech [3]. Większe jest ponadto ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej [4].

Wirus RS – ograniczone możliwości leczenia i wyzwania w opiece nad niemowlętami

W przypadku zakażenia wirusem RS największym problemem jest brak leczenia przyczynowego, czyli takiego, które bezpośrednio zwalczałoby wirusa. Oznacza to, że nie istnieje lek, który mógłby zatrzymać rozwój RSV w organizmie. Leczenie ogranicza się jedynie do łagodzenia objawów, co w przypadku najmłodszych nierzadko wymaga co najmniej kilkudniowego pobytu w szpitalu i zastosowania tlenoterapii.

Obecnie w Polsce zaledwie 2 proc. dzieci otrzymuje ochronę przed wirusem RS. Zabezpieczane są głównie wcześniaki oraz dzieci z grup wysokiego ryzyka, m.in. z wrodzonymi wadami serca, dysplazją oskrzelowo-płucną, rdzeniowym zanikiem mięśni (SMA) czy mukowiscydozą. Tylko one kwalifikują się do istniejącego programu lekowego, w ramach którego co miesiąc w sezonie RSV podaje się im przeciwciało monoklonalne paliwizumab [4].

Rok 2025 przyniósł jednak przełom w profilaktyce RSV. Od 1 kwietnia kobiety w ciąży mają możliwość skorzystania z bezpłatnej szczepionki przeciwko wirusowi RS. Podanie preparatu między 32. a 36. tygodniem ciąży tuż przed sezonem RSV lub w jego trakcie zapewnia noworodkowi tzw. odporność bierną na pierwsze miesiące życia. Należy pamiętać, że ochrona ta jest czasowa. Jeśli kobieta zaszczepi się poza sezonem RSV – na przykład w maju – jej dziecko może nie być chronione przez cały sezon (październik–marzec).

Szerszą i skuteczniejszą ochronę najmłodszych daje długo działające przeciwciało monoklonalne, które może być stosowane profilaktycznie u wszystkich dzieci do 2. roku życia. Przeciwciało monoklonalne (ochrona bierna) to gotowe przeciwciało, które działa natychmiast po podaniu. Nie wymaga aktywnej odpowiedzi układu odpornościowego i chroni dziecko od razu, nawet jeśli jego odporność dopiero się rozwija. Przeciwciała monoklonalne działają jak "tymczasowi ochroniarze", wychwytując i neutralizując wirusa, zanim zdąży wywołać infekcję.

Nirsewimab, bo o nim mowa, jest rekomendowany przez liczne towarzystwa naukowe i komitety doradcze. Jest już stosowany w 24 krajach na świecie, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji, Hiszpanii czy Niemczech. Rezultaty są bardzo dobre – powszechne stosowanie przeciwciała monoklonalnego doprowadziło do istotnego spadku liczby infekcji i hospitalizacji [4].

Nirsewimab w Programie Szczepień Ochronnych 2025: nowa nadzieja w walce z RSV u niemowląt

W Polsce nirsewimab został ujęty jako zalecana profilaktyka infekcji wywołanych RSV w Programie Szczepień Ochronnych na rok 2025 [5].

Zgodnie z rekomendacją Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego (PTP) i Konsultanta Krajowego w dziedzinie pediatrii noworodki urodzone w sezonie zwiększonej zachorowalności na RSV (od października do marca) powinny otrzymać go w postaci pojedynczego wstrzyknięcia domięśniowego (nowe jednodawkowe przeciwciało monoklonalne jest już dostępne w Polsce) już w pierwszym miesiącu życia, najlepiej jeszcze podczas pobytu na oddziale noworodkowym [6]. Z kolei niemowlęta urodzone przed sezonem – od kwietnia do września – powinny otrzymać dawkę profilaktyczną przed rozpoczęciem kolejnego sezonu RSV, czyli między wrześniem a listopadem. Zaleca się też podanie drugiej dawki nirsewimabu niemowlętom poniżej 24. miesiąca życia, które rozpoczynają drugi sezon RSV i są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby [7].

Źródła

1. P. Belino-Studzińska, K. Pancer, Wirus RS jako czynnik etiologiczny w schorzeniach układu oddechowego u dzieci i dorosłych, Przegląd Epidemiologiczny 2008; 62: 767-775.
2. Wirus RS w liczbach, Koalicja na rzecz profilaktyki zakażeń RSV, [dostęp: https://www.stoprsv.pl/profilaktyka-rsv, 8.05.2025 r.]
3. M. Szwejkowska, A. Nitsch-Osuch, Zakażenia RSV u dzieci, Pediatria po Dyplomie 2021, 06.
4. M. K. Borszewska-Kornacka, Bierne uodpornienie przeciw RSV. Nasza szansa na radykalną zmianę, [dostęp: https://www.koalicjadlawczesniaka.pl/user/pages/07.ochrona-przed-rsv/01.koalicja-na-rzecz-profilaktyki-zakazen-rsv/raport-RSV-min.pdf, 7.05.2025 r.]
5. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2024 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2025. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 2024.93.
6. B. Siewert i in., Rekomendacje dotyczące profilaktyki biernej zakażenia syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) w populacji niemowląt w sezonie 2024/2025 Zalecenia Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, Pediatria po Dyplomie 2024, 4 [dostęp: https://podyplomie.pl/pediatria/40545,rekomendacje-dotyczace-profilaktyki-biernej-zakazenia-syncytialnym-wirusem-oddechowym-rsv-w, 8.05.2025 r.]
7. T. Jackowska i in., Profilaktyka zakażeń syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) u dzieci. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Konsultanta krajowego w dziedzinie pediatrii (sierpień 2024 r.), Przegląd Pediatryczny 2024, 53 (2): 7-27.
8. Program profilaktyki RSV pozytywnie przyjęty w MZ. "Trzeba go wdrożyć jak najszybciej", [dostęp: https://www.rynekzdrowia.pl/Polityka-zdrowotna/Program-profilaktyki-RSV-pozytywnie-przyjety-w-MZ-Trzeba-go-wdrozyc-jak-najszybciej,256247,14.html, 8.05.2025 r.]