11 tydzień ciąży - zmiany w organizmie i rozwój dziecka

Na początku 11 tygodnia ciąży, czyli dziewięć tygodni po zapłodnieniu, długość ciemieniowo-siedzeniowa wynosi ok. 45 mm (wymiar CRL), a płód może ważyć już nawet 7 gramów. Długość ciemieniowo-siedzeniowa (CRL) jest to wymiar mierzony od szczytu czaszki do najniżej położonej części miednicy – ponieważ dziecko ma podkurczone nóżki, nie jest możliwe zmierzenie wymiaru odpowiadającego całej długości ciała – stąd przyjęło się w ginekologii podawać ten wymiar, znany też jako CRL.

1. Jakie zmiany w organizmie zachodzą w 11 tygodniu ciąży?

Tabela. Szacowane, średnie wymiary płodu w 11 tygodniu. Objaśnienia skrótów przedstawionych w tabeli znajdziesz w artykule Biometryczne wymiary płodu.

Wymiar (mm)	Średnia	5 centyl	95 centyl
CRL	46	29	63
BPD	16	13	19
OFD	21	18	24
HC	59	48	70
AC	52	45	59
FL	7	4	10
Masa (g)	7	6	8

W ciągu najbliższego tygodnia dziecko, rozwijając się nieustannie, osiągnie długość ciemieniowo-siedzeniową około 5 cm i wagę 8 gramów. W obrazie USG dominuje główka dziecka, która jest prawie tak duża jak reszta jego ciała.

Zobacz film: "Jak twój maluszek rozwija się w brzuchu?"

U dziecka jedenasty tydzień ciąży upływa w rytmie gwałtownie powstających neuronów w mózgu, powstaje ich nawet piętnaście milionów w ciągu godziny. Wytwarzają się m.in. tkanki mózgu odpowiedzialne za obsługiwanie równolegle rozwijających się narządów zmysłów.

Dla dziecka skończył się okres zarodkowy i zaczął się okres płodowy. Wszystkie narządy i układy są już wstępnie wytworzone, a teraz następuje ich dalszy rozwój. Dziecko zaczyna aktywnie się poruszać, choć ze względu na jego niewielki rozmiar nie jesteśmy w stanie tych ruchów jeszcze wyczuć.

Niektóre kobiety twierdzą, że na tym etapie są w stanie czuć ruchy dziecka, ale jest to związane raczej ze zmieniającym się układem narządów w jamie brzusznej, który dostarcza kobiecie innych, nieznanych wcześniej wrażeń, szczególnie jeśli jest to pierwsza ciąża.

Wątroba, która obecnie zajmuje większość jamy brzusznej, podjęła swoją niezmiernie ważną czynność, czyli produkcję krwi płodu. W późniejszym czasie funkcję tę przejmie szpik kostny i będzie produkował krew aż do końca życia człowieka.

Światło jelit pokrywa się błoną śluzową. Trzustka rozpoczyna swoją funkcję wewnątrzwydzielniczą, czyli wydzielanie insuliny do krwi. Serce na tym etapie przypomina już serce noworodka i jest w pełni sprawne.

W połowie tego tygodnia w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk, który właśnie odseparował się od pozostałych palców.

W jedenastym tygodniu ciąży kształtują się też struny głosowe, tworzą się podstawowe receptory powonieniowe. Co ciekawe, całe ciało za wyjątkiem języka jest już wrażliwe na dotyk. Dziecko potrafi już połykać oraz wystawiać i chować język.

Zaobserwować można również wstępnie uformowane małżowiny uszne. W jedenastym tygodniu dochodzi do zamknięcia powiek, które nie otworzą się aż do około dwudziestego siódmego tygodnia, kiedy nastąpi pełen rozwój gałek ocznych.

W okresie tym następuje również pierwsze zwapnienie chrząstek do kości – proces ten będzie trwał aż do zakończenia dorastania po okresie dojrzewania młodego człowieka. Wytwarzają się również zaczątki wszystkich dwudziestu zębów mlecznych, które będą służyć dziecku w pierwszych kilku latach życia.

Okres jedenastego tygodnia ciąży to moment rozpoczynający proces kształtowania się zewnętrznych narządów płciowych. U chłopców jądra rozpoczynają produkcję testosteronu, który ma pewien wpływ na dalszy rozwój płodu.

W późniejszym czasie, gdy narządy płciowe staną się większe i zróżnicują się pomiędzy płciami w większym stopniu, będzie można określić płeć dziecka podczas badania USG.

2. Dolegliwości w 11 tygodniu ciąży

Kolejnym objawem ciąży pojawiającym się czy zwiększającym swe natężenie w okolicach 11 tygodnia jest częste oddawanie moczu. Powiększona macica będzie uciskać pęcherz moczowy, powodując uczucie parcia na pęcherz.

Nie należy pod żadnym pozorem ograniczać spożywania płynów, wręcz przeciwnie, szczególnie jeśli temperatura jest wysoka - wtedy może bowiem dojść do odwodnienia organizmu. Zamiast tego należy unikać napojów zawierających kofeinę i jej pochodne, jak kawa czy herbata, które przyczyniają się do zwiększonej produkcji moczu.

Zmiany hormonalne mogą również powodować wrażenie zwiększonej ciepłoty ciała. Skóra będzie nie tylko cieplejsza, ale pod wpływem hormonów stresowych może zmienić się jej struktura, może być bardziej sucha lub nawilżona niż zwykle, piekąca, swędząca, etc.

W jedenastym tygodniu pojawić się może także tzw. „linea negra” – kresa czarna, ciemna linia biegnąca wzdłuż brzucha, która jest charakterystyczna dla ciąży. Jest ona związana z większą pigmentacją w tym okresie.

Podobnie mogą powiększyć się i ściemnieć brodawki sutkowe, pieprzyki na ciele i inne miejsca koncentracji melaniny. Nie przejmuj się, wszystkie te zmiany znikną w kilka tygodni-miesięcy po rozwiązaniu.

Na skutek zwiększonego poziomu hormonu beta-hCG, niektóre kobiety skarżą się na zwiększone wydzielanie śliny, które może prowadzić do dyskomfortu czy nawet nieprzyjemnego zapachu z ust.

Można zalecić częstsze mycie zębów, choć z uwagi na delikatne, tkliwe i krwawiące dziąsła – myj zęby krótko i zaopatrz się w szczoteczkę z możliwie miękkim włosiem.

Na tym etapie ciąży możesz już zauważyć zwiększone tempo, w jakim rosną twoje paznokcie i włosy. Włosy w ciąży nie tylko rosną szybciej, ale i nie wypadają.

W efekcie za kilkanaście tygodni będą one gęstsze niż kiedykolwiek – niestety, po rozwiązaniu wszystkie te włosy wypadną prawie jednocześnie, co z pewnością przyprawi cię o spory ból głowy.

Na skutek powiększającego się systemu krążenia oraz ewentualnych wymiotów i osłabienia apetytu może dochodzić do silnych zawrotów głowy czy nawet omdleń. Omdlenia są bardzo niebezpieczne, mogą bowiem doprowadzić do upadków i związanych z nimi poważnych obrażeń głowy.

Należy mieć to na uwadze i w chwili pojawienia się pierwszych symptomów złego samopoczucia odpocząć, najlepiej położyć się wygodnie i zrelaksować.

Ważne jest też regularne spożywanie niedużych posiłków, co pomoże utrzymać poziom cukru na stałym poziomie i polepszy samopoczucie. Taki nawyk regularnego jedzenia małych porcji warto zachować do końca ciąży, gdyż zredukuje on ryzyko pojawienia się cukrzycy ciążowej. Stały, dobry poziom cukru we krwi zapewnia również optymalne warunki rozwoju dla dziecka.

Nadal będziesz doświadczać charakterystycznych dla pierwszego trymestru ciąży migrenowych bólów głowy, szczególnie jeśli miałaś epizody migrenowe w przeszłości. Dolegliwości te powinny ustać w ciągu kilku najbliższych tygodni.

W 11 tygodniu brzuch ciężarnej może być wzdęty, może pojawiać się uczucie pełnego brzucha, również jego obwód czasem nieco się powiększa, szczególnie u kobiet, które już rodziły. Choć sam dzidziuś jest jeszcze bardzo malutki i swoją wielkością nie wpływa na te zmiany, to łożysko może być już wielkości okazałego jabłka czy nawet grejpfruta.

W większej części są one spowodowane jednak ogólnym rozluźnieniem jelit i powłok brzusznych, mającym podłoże hormonalne, a którego celem jest przygotowanie miejsca na dalszy rozwój płodu. Ponadto progesteron będzie powodował spowolnienie trawienia i zaleganie treści pokarmowej, co może prowadzić do wzdęć.

Kolejnym częstym objawem ciąży na tym etapie jest powiększenie piersi, które robią się bardzo czułe, wręcz bolesne. Sytuacja ta może prowadzić do napięcia w związku. Należy ostrzec męża, że piersi są wprawdzie większe i mogą mu się podobać bardziej niż zwykle, ale niekoniecznie mają „ochotę” na zwiększoną dawkę pieszczot, które są po prostu bolesne.

Niektóre kobiety skarżą się na całkowity spadek libido na tym etapie ciąży, spowodowany właśnie obolałymi piersiami oraz nudnościami.

3. Rozwój dziecka w 11 tygodniu ciąży

Na tym etapie ciąży powinnaś udać się do ginekologa, aby wykonać pierwsze badanie ultrasonograficzne płodu, jeśli jeszcze tego nie zrobiłaś. Ważne jest, aby pierwsze badanie USG kobiety w zdrowej, fizjologicznej ciąży odbyło się między ukończonym 11. a 13. tygodniem (dokładnie 13 tygodni + 6 dni), ponieważ ewentualne problemy rozwojowe mogą być już widoczne.

Wcześniejsze badanie USG w 11 tygodniu ciąży może mieć znaczenie dla samego jej potwierdzenia oraz wykluczenia ewentualnej ciąży ektopowej (pozamacicznej). Jeśli więc nie byłaś jeszcze u lekarza, to najwyższy czas, żeby się umówić na wizytę w możliwie krótkim terminie.

Nie obawiaj się tego badania – jest ono bezbolesne, wbrew obiegowym opiniom nie stwierdzono, by szkodziło ono dziecku.

Tabela. Standardowe badania ultrasonograficzne w fizjologicznej ciąży

| Badanie | Tydzień ciąży | Cel badania | | I | 11-14 | dokładne szacowanie wieku ciąży i terminu porodu; ogólna ocena poprawności anatomicznej budowy płodu; kontrola czynności serca płodu (FHR); stwierdzenie ewentualnej ciąży mnogiej lub ektopowej (pozamacicznej) | | II | 18-22 | dokładna ocena poprawności anatomicznej płodu; dokonanie pomiarów podstawowych wymiarów biometrycznych płodu; ocena łożyska, pępowiny i ilości płynu owodniowego | | III | po 30 | to samo co w drugim badaniu; ponadto ocena stopnia dojrzałości łożyska i ułożenia dziecka w macicy |

W czasie tego pierwszego badania lekarz określa, czy dziecko na tym etapie rozwija się prawidłowo i czy mamy do czynienia z ciążą pojedynczą czy z ciążą mnogą. Ciążę pojedynczą rozpoznajemy wtedy, gdy w jamie macicy kobiety rozwija się jeden zarodek/płód. Ciąża mnoga – gdy rozwijają się dwa, trzy, a w rzadkich przypadkach nawet więcej zarodków/płodów.

Obecnie obserwuje się wzrost odsetka ciąż mnogich, co spowodowane jest nowymi metodami leczenia niepłodności, np. stymulacja owulacji czy zapłodnienie in vitro.

Jeśli jednak zaszłaś w ciążę w pełni naturalnie, twoja szansa na bliźniaki nie jest większa niż u twojej mamy czy babci. Za każdym razem ciąża mnoga wymaga szczególnej opieki ze strony lekarza i bardziej skrupulatnego monitorowania stanu zdrowia dzieci.

W dalszej ciąży czekają cię jeszcze dwa badania w okolicach 20 i po 30 tygodniu ciąży. Jeśli jednak lekarz stwierdzi pewne nieprawidłowości, pojawią się z czasem komplikacje lub jesteś w ciąży mnogiej – będziesz zmuszona do częstszego odwiedzania ginekologa.

Lekarz na pierwszej wizycie może zaproponować przeprowadzenie badań prenatalnych, szczególnie jeśli jesteś w grupie ryzyka wystąpienia wad genetycznych dziecka. Pamiętaj, że jest to tylko propozycja i nie musisz ich wykonywać. Przedyskutuj z lekarzem ryzyko i konsekwencje ewentualnego wykonania takich badań oraz podejrzewaną przez niego chorobę.

Pamiętaj, że w razie potwierdzenia wystąpienia niektórych wad jedyną zaproponowaną ci drogą będzie usunięcie ciąży, podczas gdy w innych przypadkach wczesne rozpoznanie może zwiększyć szansę dziecka na przeżycie lub względnie normalne życie.