Zmiany skórne u niemowląt

Zmiany skórne u niemowląt występują na skutek działania różnych czynników, np. ubranek, środków pielęgnacyjnych, proszków i płynów do prania, promieniowania UV, wilgotności, temperatury powietrza czy odżywiania. Skóra noworodka jest bardzo delikatna, cienka, miękka, mało sprężysta i nie w pełni rozwinięta. Bariery ochronne skóry dziecka wzmacniają się wraz z wiekiem. W okresie noworodkowym na skórze maluszka często uwidaczniają się różne zmiany. Niektóre są niegroźne i same znikają, inne zaś wymagają leczenia.

1. Niegroźne zmiany skórne u niemowlaka

Skóra noworodka jest dwukrotnie cieńsza niż skóra dorosłego człowieka. W okresie noworodkowym maluszek może mieć różne zmiany skórne, które z czasem same znikają bez pozostawienia śladu i nie wpływają na zdrowie dziecka. Tego typu zmiany na skórzemogą młodych rodziców niepokoić, ale są zupełnie niegroźne i wymagają jedynie obserwacji. Należą do nich:

• plamy łososiowe – tzw. uszczypnięcia bociana, czerwone plamy na czole, brzegach górnych powiek, na górnej wardze i w okolicach karku, powstałe na skutek miejscowego rozszerzania się naczyń krwionośnych;
• plamy mongolskie – ciemnoniebieskie, płaskie plamy, podobne do siniaków, widoczne na skórze dolnej partii pleców, na pośladkach i na zewnętrznej stronie dłoni i stóp u dzieci o śniadej cerze, ustępują samoistnie około piątego roku życia;
• prosaki – przerośnięte gruczoły łojowe, delikatne biało-żółte plamki lub grudki zlokalizowane na czole, nosie i policzkach, znikają samoistnie w ciągu miesiąca, nie wolno ich złuszczać ani wyciskać;
• perły Epsteina – torbiele naskórka, występują jako skupienia pojedynczych białych plamek w jamie ustnej, na połączeniu podniebienia miękkiego i twardego, na granicy zębodołu i napletku prącia u chłopców;
• naczyniaki włośniczkowe – czerwone małe grudki występujące na dowolnych częściach ciała, głównie na klatce piersiowej, na plecach i twarzy, obecne od pierwszych chwil życia noworodka, ustępują samoistnie;
• trądzik noworodkowy – inaczej, tzw. toksyczny rumień noworodkowy lub pokrzywka noworodkowa, rumienie i zaczerwienienia na ciele noworodka z białawymi, małymi krostkami pojawiające się po około trzech dniach od porodu, występują głównie na tułowiu, ustępują samoistnie po około tygodniu, mogą mieć charakter nawrotowy.

2. Patologie skórne noworodka

Zobacz film: "Choroby, na które najczęściej zapadają niemowlęta"

Wiele zmian skórnych u noworodków ma charakter patologiczny. Niektóre pojawiają się rzadko, inne są dość powszechne. Nastręczają wiele problemów leczniczych i pielęgnacyjnych. Potówki, odparzenia czy pieluszkowe zapalenie skóry to najczęściej występujące zmiany skórne u dzieci. Niektóre z nich powstają w wyniku zaniedbań pielęgnacyjnych, inne z niewyjaśnionych przyczyn. Najczęściej spotykane zmiany skórne wśród niemowląt to:

• potówki – powstają na skutek zwiększonego wydzielania potu i utrudnionego jego odpływu, np. z powodu przegrzania, złego doboru ubranek czy pieluch; mają postać jasnych, wodnych pęcherzyków, występują na skórze głowy, szyi, pleców, wokół uszu, w fałdkach skórnych, np. w dołach podkolanowych, mogą pękać i nadkażać się bakteriami; czasem występują potówki czerwone, które mogą piec i swędzieć;
• odparzenia – pojawiają się w okolicach krocza, pośladków i pachwin; mają postać czerwonych, dobrze odgraniczonych i piekących plam; może towarzyszyć im owrzodzenie i sączenie, powstają wskutek zaniedbań pielęgnacyjnych, np. nieczęstego zmieniania pieluch i niedokładnego osuszania skóry dziecka; występują zwłaszcza przy skórze wrażliwej;
• pieluszkowe zapalenie skóry – powstają w wyniku nieczęstego zmieniania pieluch i długotrwałego oddziaływania na skórę dziecka kału, moczu i potu; wykwity skórne mają postać rumienia i mogą przypominać odparzenia, pojawiają się na pośladkach, okolicach krocza, podbrzuszu i górnej części ud, nie obejmują zgięć skórnych;
• łojotokowe zapalenie skóry – nieznana jest etiologia tych zmian skórnych; występuje zazwyczaj w dwóch pierwszych miesiącach życia dziecka, charakteryzuje się łuszczącym, rumieniowatym wykwitem na owłosionej skórze głowy, który tworzy lepką, gęstawą powłokę, łuszcząca się wysypka może się rozprzestrzeniać na dalsze partie ciała: twarz, szyję, pachy, zgięcia łokciowe, pachwiny i okolice krocza; nie swędzi;
• atopowe zapalenie skóry – pojawia się najczęściej około pierwszego roku życia dziecka, występuje pod postacią swędzącej wysypki, rozdrapane zmiany mają postać rumienia z sączącym się płynem, pokrytego strupem; skóra dziecka jest sucha, a zmiany lokalizują się zwłaszcza na twarzy i na tułowiu;
• pokrzywka – swędząca wysypka o charakterze podrażnienia, ma postać bąbli o różowym lub porcelanowo-białym kolorze, czasem występują grudki lub pęcherzyki, pojawia się na skutek działania określonego alergenu, na który uczulone jest dziecko oraz pod wpływem ciepła, zimna lub mechanicznego drażnienia, ocierania lub ucisku;
• znamiona barwnikowe – znane są pod nazwą pieprzyków, rzadko kiedy osiągają duże rozmiary i obejmują rozległe obszary skóry, czasem wymagają konsultacji z dermatologiem;
• naczyniak jamisty – patologia naczyniowa, ujawnia się około pierwszego miesiąca życia dziecka, jest to guzek o kolorze fioletowym lub różowym, na którym uwidacznia się sieć naczynek krwionośnych, jego powierzchnia może błyszczeć, najczęściej znika samoistnie;
• znamię naczyniowe płaskie – tzw. znamię czerwonego wina, przyczyną zmiany są wady wrodzone drobnych naczyń krwionośnych skóry, często współistnieje ze zmianami w naczyniach mózgowych i w naczyniach kostnych;
• bielactwo – inaczej albinizm, zaburzenie rozkładu melaniny w skórze i oczach, skóra dziecka po urodzeniu jest jasnoróżowa, później blada, podatna na oparzenia słoneczne, włosy dziecka są koloru jasny blond, mogą pojawiać się problemy ze wzrokiem;
• liszajec pęcherzowy – rzadkie schorzenie skórne, występujące u noworodków, powodowane głównie przez gronkowca złocistego, zaraźliwe zakażenie skórne, objawia się czerwonymi plamkami przekształcającymi się w pęcherzyki, z pękających pęcherzyków sączy się płyn, który powoduje powstawanie rozległych strupów o miodowej barwie, pęcherze lokują się przede wszystkim na twarzy, szyi oraz rękach;
• pęcherzowe oddzielanie się naskórka – rzadka choroba genetyczna, charakteryzuje się występowaniem pęcherzy na skórze i błonach śluzowych, które mają tendencję do przekształcania się w rany, choroba ma bardzo ciężki przebieg, może prowadzić do zrastania się palców i powstawania przykurczów;
• rybia łuska – bardzo rzadka choroba genetyczna, objawiająca się suchą skórą dziecka i występowaniem łuszczących się tarczek skórnych, które przypominają wyglądem rybią łuskę, noworodek ma napięty, błyszczący się naskórek, który może pękać.

Leczenie zmian skórnych u noworodków i niemowląt zależy od choroby i stopnia zaawansowania. Przy odparzeniach i potówkach ważna jest, np. właściwa higiena dziecka. Inne choroby, rzadsze i o ciężkim przebiegu, wymagają leczenia pod nadzorem lekarskim. Czasem stosowana jest laseroterapia, antybiotykoterapia lub podawanie leków steroidowych.