Skąd się bierze zaćma?
Katarakta to nazwa zamienna dla zaćmy. Jest to choroba, która dotyka wiele osób w różnym wieku. Jej głównym objawem jest zmętnienie w różnym stopniu soczewki oka. Osoby z zaćmą narzekają na ostrość widzenia. Nierzadko bez operacji zaćma może prowadzić do utraty wzroku.
1. Zaćma wrodzona
Medycyna wyróżnia dwa rodzaje zaćmy ze względu na przyczyny jej pojawienia się. Jedną z nich jest zaćma wrodzona. Jej przyczyn można wymienić kilka. Jednak we wszystkich przypadkach choroba ta jest najczęstszą przyczyną ślepoty u dzieci.
Do zaćmy wrodzonej może dojść z wielu przyczyn. Jedną z nich są zaburzenia chromosomowe, czyli choroby typu: zespół Downa, trisomia 18, 13 oraz delecja krótkiego ramienia chromosomu 5. Ponadto w okresie rozwoju ciąży zakażenie ciężarnej różyczką, półpaścem, opryszczką, grypą, polio czy też zapaleniem wątroby, krętkami kiły lub toksoplazmozy, może zwiększyć procent zachorowania dziecka na zaćmę wrodzoną. Również w okresie rozwoju płodowego kontakt z promieniowaniem jonizującym czy też zażywanie przez ciężarną leków typu sulfonamidy i kortykosterydy może przyczynić się do zachorowania na wrodzony rodzaj zaćmy.
Innymi przyczynami, które niestety zwiększają szansę zachorowania na wrodzone zmętnienie soczewki, są: dziedziczność zaćmy, mała waga urodzeniowa dziecka oraz wrodzone schorzenia gałek ocznych (czyli gdy stwierdza się małoocze, brak tęczówki, siatkówczaka, retinopatię wcześniaków, odwarstwienie siatkówki lub ciało szkliste oraz urazy). Ponadto zaburzenia metaboliczne takie jak: galaktozemia, mannozydoza, zespół Lowe’a również mogą przyczyniać się do ślepoty u dzieci.
2. Rodzaje zaćmy wrodzonej
Zmętnienie soczewki oka spowodowanej zaćmą wrodzoną można podzielić na dwa rodzaje:
• częściową, czyli warstwowa, okołojądrowa, która upośledza widzenie w jakiejś części, lecz obwód soczewki pozostaje przejrzysty. Diagnozowana może być nawet u dzieci kilkuletnich;
• całkowitą, czyli taką, która prowadzi do widzenia plamkowego u noworodka, a to skutkuje brakiem możliwości rozwoju zdolności widzenia u dziecka. Kiedy jednak zaćma całkowita występuje w obydwu oczach, bywa iż rozwija się też oczopląs i zez. Charakterystycznym objawem zaćmy całkowitej jest leucocoria, czyli biała źrenica.
3. Zaćma nabyta
Drugim rodzajem zaćmy, z uwagi na przyczyny pojawienia się, jest katarakta nabyta, czyli ta, której człowiek doświadczył np. z wiekiem. Najczęściej w tym rodzaju wyróżnia się zaćmę starczą, która zgodnie z analizą medyczną pierwsze ledwo widoczne objawy może wykazać u osoby po 40. roku życia. Do nabytego zmętnienia soczewki oka dochodzić może z różnych przyczyn. Wyróżnia się dwie główne, czyli wadliwy poziom stężenia białek nierozpuszczalnych i uszkodzenia półprzepuszczalności torebki soczewki. Jednak, jak to w każdym rodzaju zaćmy, także i w nabytej starczej w zależności od miejsca wystąpienia zmętnienia oraz ze względu na zaawansowanie zmian, które zaszły w soczewce, wyróżnia się cztery jej rodzaje.
4. Rodzaje zaćmy starczej
W przypadku ujawnienia się pojedynczego zmętnienia, najczęściej obwodowego, którego jądro soczewki ma kolor brunatny, a ostrość wzroku jest albo prawidłowa albo nieznacznie ograniczona, określa się ją mianem zaćmy początkowej.
Kiedy jednak pojedyncze zmętnienie zaczyna obejmować większy obszar, a ostrość wzroku jest znacznie osłabiona, wówczas mówi się, że ma się do czynienia z zaćmą starczą niedojrzałą. Jej odwrotnością jest zaćma dojrzała, która charakteryzuje się zmętnieniem warstwy soczewki, a pole widzenia i ostrość ogranicza się jedynie do poczucia światła. Ostatnim rodzajem jest zaćma przejrzała, najrzadziej występująca, która objawia się przesunięciem jądra soczewki w dół.
5. Skąd wiedzieć, że to zaćma?
Oczywiście stawianie diagnozy samodzielnie jest skrajnie nieodpowiedzialne. Trzeba dokładnie poddać się badaniom okulistycznym. Jednak istnieje kilka sygnałów, które mogą kierować myślenie w kierunku zaburzeń widzenia wskazującego na zaćmę.
Najważniejszym symptomem jest pogarszanie się widzenia zarówno podczas bliży, jak i dali, któremu nie pomaga żadna korekta soczewkami. Oprócz gorszego pola i ostrości widzenia nierzadko współtowarzyszą też inne objawy ukierunkowujące na konkretny rodzaj zaćmy.
Jednym z takich przykładów jest zjawisko rozszczepienia światła. Wówczas można podejrzewać, że ma się do czynienia z kataraktą podtorebkową. Kolejnym rodzajem jest zaćma korowa charakteryzująca się oprócz pogorszenia ostrości wzroku także zjawiskiem podwojenia się konturów obrazu.
6. Czym jest zaćma wtórna?
Z uwagi na dwa główne rodzaje choroby, które wyróżnione są ze względu na przyczynę jej pojawienia się, medycyna wyróżnia zaćmę wrodzoną oraz nabytą. Przy pierwszej choroba ta jest ściśle powiązana z rozwojem jeszcze w okresie płodowym, porodowym i okołoporodowym. Natomiast w przypadku zaćmy nabytej ujawnia się ona z czasem oraz z powodu konsekwencji różnorodnych chorób, których człowiek może doświadczać w całym swoim życiu.
Medycyna podaje, że wszelkiego rodzaju urazy i schorzenia mogą wpłynąć na zachorowanie na zaćmę. Do licznych schorzeń i urazów zaliczyć można m.in.:
• zapalenie błony naczyniowej,
• zapalenia rogówek,
• zapalenia twardówek,
• urazy gałki ocznej,
• guzy wewnątrzgałkowe,
• dystrofie siatkówkowe,
• wysoką krótkowzroczność,
• żelazicę gałki ocznej,
• jaskrę dokonaną,
• przewlekłe niedokrwienie oka.
Musisz to wiedzieć
Oczywiście nie tylko bezpośrednie choroby i urazy, ale także pośrednie efekty chorób ogólnoustrojowych mogą mieć duży wpływ na zachorowanie na zaćmę. Dlatego też warto pamiętać, że cukrzyca, atopowe zapalenie skóry, niedoczynność przytarczyc, a także dystrofia mięśniowa mogą nasilić objawy zmętnienia siatkówki oka. Niezwykle istotne jest także uwzględnienie, że także wszelkiego rodzaju działanie czynników środowiskowych może przyczyniać się do zwiększenia zagrożenia zachorowania na zaćmę. Wymienić tutaj należy m.in. promieniowanie rentgenowskie oraz podczerwone.
Zaćma to choroba, która może rozwijać się od kilku miesięcy do kilku lat, dlatego tak ważne jest kontrolowanie u okulisty swojego wzroku.