Toksoplazmoza u noworodka

Toksoplazmoza u noworodka może wystąpić wtedy, gdy płód zostanie zakażony wewnątrzmacicznie od matki zarażonej pierwotnie toksoplazmozą w czasie ciąży. Infekcja pasożytem Toxoplasma gondii podczas ciąży może powodować u dziecka toksoplazmozę wrodzoną – niekiedy z bardzo poważnymi następstwami klinicznymi. Większość infekcji toksoplazmozą u kobiet ciężarnych przebiega bezobjawowo i najczęściej są one nierozpoznawane. Mimo skąpego obrazu chorobowego u ciężarnej, zakażenie toksoplazmozą może zostać przeniesione na płód. Ryzyko przeniesienia pasożyta przez łożysko z krwi matki do organizmu dziecka zależy w dużym stopniu od czasu trwania ciąży, w którym dochodzi do rozwoju infekcji u kobiety w ciąży.

1. Ryzyko zakażenia toksoplazmozą w ciąży

Infekcja pasożytem Toxoplasma gondii następuje w wyniku:

• spożywania i obróbki surowego lub niedogotowanego mięsa pochodzącego z zakażonych zwierząt (źródłem zakażonego mięsa mogą być świnie, kozy, owce, drób),
• czyszczenia kuwet na odchody kota,
• wykonywania prac w ogrodzie, wymagających kontaktu z ziemią,
• przejścia pasożytów z krwi zarażonej matki do organizmu płodu w czasie ciąży.

Zobacz film: "Codzienna pielęgnacja zdrowej skóry niemowląt i małych dzieci"

Aby uniknąć zakażenia toksoplazmozą w ciąży, należy unikać spożywania surowego mięsa, przestrzegać zasad higieny osobistej, dokładnie myć warzywa i owoce, unikać kontaktu z ziemią zanieczyszczoną odchodami zwierzęcymi, czyścić kuwety z zakładaniem na dłonie rękawiczek. Samo głaskanie kotów nie spowoduje choroby, jednak należy w kontakcie z nimi zachować ostrożność. Nosicielami toksoplazmozy mogą być jednak nie tylko koty, ale również inni domowi pupile, np. świnki morskie i psy. Głównym źródłem zakażenia zwierząt jest polowanie na drobne gryzonie. Oocysty zawarte w zwierzęcych odchodach są bardzo odporne na warunki zewnętrzne i przeżywają nawet bardzo niskie oraz wysokie temperatury oraz suszę. Pasożyty występujące w zakażonym mięsie można zniszczyć poprzez parominutowe gotowanie w temperaturze 66ºC lub poprzez pozostawienie na dobę w zamrażarce.

2. Objawy toksoplazmozy u noworodka

U kobiety ciężarnej toksoplazmoza przebiega najczęściej bezobjawowo. Jeśli choroba ujawnia się klinicznie, to z reguły poprzez powiększenie węzłów chłonnych (zwłaszcza szyjnych), uczucie zmęczenia bez gorączki i rozwinięcie się objawów podobnych do przebiegu mononukleozy zakaźnej. Skąpy obraz chorobowy u przyszłej mamy nie oznacza, że rozwijający się płód jest bezpieczny. Pierwotne zakażenie toksoplazmozą w ciąży grozi dużym ryzykiem wystąpienia choroby u dziecka.

Odsetek płodów ze stwierdzanymi objawami toksoplazmozy wrodzonej maleje wraz ze wzrostem wieku ciążowego.

Ciężka postać toksoplazmozy wrodzonej występuje w około 10% przypadków. Część infekcji we wczesnej ciąży kończy się poronieniem. Zarażenie płodu toksoplazmozą w trzecim trymestrze ciąży występuje częściej, ale z reguły wiąże się z niskim dla dziecka ryzykiem poważnych powikłań. Należy podkreślić, że na rozwój toksoplazmozy wrodzonej narażone są dzieci matek, które ulegają zakażeniu toksoplazmozą po raz pierwszy w czasie ciąży (ponieważ nie mają jeszcze odporności immunologicznej przeciwko pasożytom).

Objawy toksoplazmozy u noworodka mogą być widoczne zaraz po przyjściu dziecka na świat lub ujawniać się w późniejszym okresie życia malucha. Wrodzona toksoplazmoza występuje zwykle wtedy, gdy po porodzie z łożyska lub pępowiny daje się wyizolować pasożyty, a ponadto we krwi noworodka występują specyficzne przeciwciała IgM, których wysokie miano utrzymuje się do dziesiątego miesiąca życia (gdyż przeciwciała od matki znikają we krwi dziecka po około dziewięciu miesiącach). Do głównych objawów toksoplazmozy wrodzonej należą:

• zapalenie siatkówki i naczyniówki oka, jaskra, zaćma,
• wady słuchu lub trwała głuchota,
• nawracające napady padaczki,
• małogłowie oraz małoocze,
• żółtaczka, której towarzyszy powiększona wątroba i śledziona,
• powiększone węzły chłonne,
• wymioty,
• biegunka,
• podwyższona temperatura ciała,
• wodogłowie oraz zwapnienia wewnątrzczaszkowe,
• zapalenie płuc.

Szczególnym rodzajem toksoplazmozy wrodzonej jest toksoplazmoza oczna, która może się pojawić nawet po 10-20 latach od urodzenia. Jej objawami są: podwójne widzenie, zwiększona wrażliwość na światło lub światłowstręt, zaburzenia ostrości widzenia, utrata wzroku.

3. Diagnozowanie toksoplazmozy u noworodka

Ryzyko rozwoju toksoplazmozy wrodzonej należy brać pod uwagę wtedy, gdy u kobiety w ciąży występują objawy choroby takie, jak powiększenie węzłów szyjnych, i była ona narażona na kontakt ze zwierzętami domowymi, zwłaszcza kotami. Rozpoznanie pierwotnej infekcji toksoplazmozą w ciąży jest zwykle stawiane na podstawie badań serologicznych. Jeśli doszło do pierwszego zakażenia toksoplazmozą, w surowicy krwi kobiety ciężarnej wzrasta miano przeciwciał odpornościowych i obecne są przeciwciała IgM. Specyficzne przeciwciała IgM przy pierwotnej infekcji pasożytem pojawiają się we krwi już w ciągu pierwszego tygodnia od momentu zakażenia osiągają najwyższą wartość po 4 tygodniach a następnie spadają, utrzymując pewną wartość przez różnie długi czas. Przeciwciała IgG pojawiają się po dwóch tygodniach od rozwoju infekcji i pozostają już przez całe życie.

U noworodka diagnoza zakażenia toksoplazmozą polega na potwierdzeniu obecności IgM w surowicy krwi i na rozpoznaniu pasożyta w preparatach łożyska. Prenatalne rozpoznanie toksoplazmozy wrodzonej u płodu następuje poprzez wykrycie obecności specyficznych przeciwciał IgM we krwi dziecka. Próbkę krwi płodu pobiera się w przebiegu kordocentezy wykonywanej zwykle między 20. a 26. tygodniem ciąży. Jeśli u przyszłej mamy rozpoznane zostanie świeże zakażenie toksoplazmozą, można zastosować leki przeciwpasożytnicze. Leki te zmniejszają prawdopodobieństwo wykształcenia u dziecka wrodzonej postaci choroby, jednak nie są w stanie całkowicie wyeliminować zagrożenia. Po stwierdzeniu infekcji zalecane jest przyjmowanie spiramycyny co osiem godzin aż do czasu porodu.