Astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa (inaczej dychawica oskrzelowa) jest zapalną chorobą dróg oddechowych o charakterze przewlekłym. Charakteryzuje się napadami duszności wydechowej, które wywołane są przez skurcz mięśniówki oskrzeli oraz obrzęk śluzówki. Astma jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób przewlekłych. Częściej dotyka kobiet, ale wśród dzieci do 10. roku życia chorujące na astmę dziewczynki są w mniejszości. Co ważne, schorzenie może być zdiagnozowane w każdym wieku. Leczenie astmy trwa kilka lat. Zdecydowana większość przypadków tej choroby ma przebieg lekki bądź umiarkowany. Oznacza to, że epizody duszności pojawiają się stosunkowo rzadko. Astmatycy mogą prowadzić normalny tryb życia. Objawy astmy mogą ustępować samoistnie, niemniej w wielu przypadkach w razie duszności konieczna jest aplikacja zleconych przez specjalistę leków. Występowanie astmy ma ścisły związek z uczuleniem. Objawy alergiczne wywołać mogą różne czynniki, m.in. pyłki roślin, sierść zwierząt, substancje chemiczne i konserwujące. Gdy dojdzie do kontaktu z alergenem, w ciągu kilku minut pojawić się może uczucie duszności spowodowane skurczem oskrzeli. Jest on wywołany połączeniem immunoglobulin z cząsteczkami alergenu, co stanowi czynnik spustowy reakcji zapalnej.

1. Postaci astmy

Wyróżnia się trzy rodzaje astmy: • łagodna – kaszel, świszczący oddech czy duszności pojawiają się sporadycznie i ustępują samoistnie lub po podaniu leku wziewnego, • przewlekła lekka lub umiarkowana – objawy astmy narastają w ciągu kilku godzin lub dni, co jest najczęściej odpowiedzią organizmu na infekcję, • przewlekła ciężka – symptomy choroby pojawiają się błyskawicznie, szybko ulegając pogorszeniu; napady duszności są częste i silne, ustępują dopiero po podaniu dużej dawki leku wziewnego. Gdy astma ma postać ciężką, wówczas pacjent wymaga intensywnego leczenia. Zmiany w oskrzelach są już najczęściej nieodwracalne, czego efektem jest ograniczony przepływ powietrza przez oskrzela i niedotlenienie organizmu. Lekarze korzystają również z klasyfikacji choroby w oparciu o stopień jej kontroli. Wyróżnia się zatem astmę: • kontrolowaną, • częściowo kontrolowaną, • niekontrolowaną. Podział ten ma na celu pomóc specjaliście wybrać odpowiednie leczenie dopasowane do aktualnego stanu chorego. Specjalistom znane są ponadto następujące postaci astmy: • aspirynowa – objawy choroby (tj. podrażnienie spojówek, zaczerwienienie skóry, wyciek z nosa) pojawiają się po przyjęciu aspiryny (kwasu acetylosalicylowego), • zawodowa – wywołuje ją ekspozycja na substancje drażniące występujące w miejscu pracy chorego, • wysiłkowa (nadreaktywność oskrzeli) – duszność pojawia się bezpośrednio po wysiłku fizycznym, ustępuje samoistnie w ciągu kilkunastu minut, • steroidozależna – bardzo rzadki rodzaj astmy, • atopowa – najczęściej jest diagnozowana u małych dzieci, powoduje ją zbyt duża wrażliwość oskrzeli na czynniki drażniące, np. dym tytoniowy.

2. Przyczyny astmy

Można wskazać czynniki ryzyka wystąpienia astmy oskrzelowej. Należą do nich: • predyspozycje genetyczne – rozwój stanu zapalnego w oskrzelach ma charakter rodzinny; jeśli co najmniej jedno z rodziców cierpi na astmę, prawdopodobieństwo zachorowania przez dziecko oscyluje wokół 30-40 proc.; • alergia – najczęściej diagnozowana jest astma alergiczna; za chorobę w zdecydowanej większości przypadków odpowiadają odchody roztoczy kurzu domowego, sierść kotów, psów, świnek morskich, niebezpieczny dla astmatyków jest również okres pylenia; • rasa – ponad 60 proc. przypadków astmy dotyczy rasy afrykańskiej, • dym tytoniowy – nie tylko zwiększa ryzyko pojawienia się astmy, ale również nasila objawy choroby (również u tzw. biernych palaczy); • zanieczyszczenie powietrza – jest bardzo niebezpieczne dla chorych z ciężką postacią astmy; • czynniki drażniące, tj. substancje silnie zapachowe, aerozole, środki czystości – zawarte w nich składniki mogą nasilać objawy astmy; • częste przeziębienia i infekcje układu oddechowego – w przypadku dzieci astma często objawia się licznymi zachorowaniami; • leki – np. aspiryna lub ibuprofen mogą prowadzić do rozwoju astmy, z kolei beta-blokery (stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej) są w niektórych przypadkach odpowiedzialne za nasilenie objawów choroby; • otyłość; • konserwanty – dodawane do żywności konserwanty i barwniki coraz częściej są uznawane za przyczyny rozwoju astmy; • stres; • czynniki hormonalne wywołane przez ciąże, choroby tarczycy lub menstruację.

3. Objawy astmy

Choroba najczęściej przebiega z: • dusznością, która ma charakter napadowy, zmiennie nasilony, • świszczącym oddechem, • kaszlem (suchym, męczącym). W przypadku astmy alergicznej powyższym objawom mogą towarzyszyć: wysypka, zaczerwienienie skóry, katar, zaburzenia pracy układu pokarmowego.

4. Diagnostyka astmy

W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem lub – w przypadku dziecka – z jego rodzicem czy opiekunem. W czasie badania stetoskopem specjalista może usłyszeć charakterystyczne świsty oraz furczenia. Możliwe jest ponadto stwierdzenie wydłużonego oddechu i/lub przyspieszonej pracy serca. W diagnostyce astmy podstawowym badaniem jest spirometria, która mierzy pojemność życiową płuc oraz jej składowych. Ze względu na częste współwystępowanie astmy i alergii u chorych wykonać można również alergiczne testy skórne, a także pomiary stężenia przeciwciał IgE w surowicy. Stopień utlenowania krwi tętniczej pozwalają z kolei zmierzyć badania takie jak pulsoksymetria oraz gazometria. Astmę różnicuje się z: • przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), • niewydolnością serca, • zatorowością płucną, • zakażeniami układu oddechowego.

5. Leczenie astmy

Nie jest możliwe całkowite wyleczenie astmy. Terapia polega na opanowaniu objawów oraz zapobieganiu występowania napadów duszności. Przyjmowane na stałe leki w przypadku tej choroby to: • glikokortykosteroidy (sterydy), • kromony, • długo działające beta2-mimetyki przyjmowane w postaci wziewnej (np. formoterol), • metyloksantyny (np. teofilina, aminofilina) w postaci o przedłużonym uwalnianiu, • leki przeciwleukotrienowe, • immunoterapia swoista. W razie napadu duszności pacjentowi podaje się: • szybko działające B2-mimetyki wziewne (np. salbutamol), • bromek ipratropium, • tlen. Astma jest chorobą przewlekłą, której nie zawsze można zapobiec. Niezwykle ważne jest nauczenie się życia z chorobą, choćby poprzez unikanie czynników mogących wywołać napad duszności. Konieczne jest również regularne poddawanie się badaniom i stałe przyjmowanie leków według zaleceń specjalisty.