Zakładanie spirali antykoncepcyjnej

Większość wkładek wewnątrzmacicznych nasycona jest solami baru, dzięki czemu są widoczne na zdjęciach RTG w razie diagnostyki obrazowej. Jak potwierdzają badania naukowe, stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej nie zwiększa ryzyka rozwoju raka trzonu i szyjki macicy. Spiralę antykoncepcyjną należy zakładać w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego, a usuwać podczas menstruacji. Antykoncepcja wewnątrzmaciczna jest polecana kobietom, które już rodziły. Na spiralę wewnątrzmaciczną decydują się przeważnie kobiety powyżej 30 lat, nieplanujące już ponownego zajścia w ciążę. Tymczasem ten sposób antykoncepcji niewskazany jest dla młodszych pań, nieposiadających potomstwa lub miesiączkujących obficie i boleśnie.

Mechanizm działania spirali wewnątrzmacicznej jest złożony. Wkładka wewnątrzmaciczna umieszczona w organizmie kobiety uważana jest za ciało obce, w związku z czym prowadzi do rozwinięcia stanu zapalnego w jamie macicy. W ten sposób, zwiększony poziom leukocytów w tej okolicy prowadzi do unieszkodliwienia plemników, a niekiedy także komórki jajowej. Białe ciałka krwi powodują również degenerację błony śluzowej macicy, zapobiegając w ten sposób zagnieżdżeniu się zapłodnionej komórki jajowej. W czasie miesiączki jest ona wydalana wraz z krwią. Większość obecnie stosowanych wkładek domacicznychjest zbudowana z użyciem miedzianego drutu, który zwiększa skuteczność antykoncepcyjną. Miedź ma właściwości miejscowo drażniące, co pozwala na zmniejszenie rozmiarów samych wkładek i na zminimalizowane ewentualnych skutków ubocznych.

Wkładkę wewnątrzmaciczną można założyć już po trzech miesiącach od porodu – w tym czasie występuje zwykle niepłodność laktacyjna. Nie wszystkie kobiety mogą jednak wybrać spiralę jako metodę antykoncepcji po porodzie. Istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania spirali. Należą do nich:

• częste, nawrotowe stany zapalne narządów rodnych,
• stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej,
• krwawienia z dróg rodnych o nieznanej przyczynie,
• mięśniaki macicy,
• nadżerka szyjki macicy,
• obfite krwawienia miesiączkowe,
• endometrioza,
• niedokrwistość i niedobór żelaza w organizmie,
• zaistniała ciąża lub podejrzenie ciąży,
• ciąża pozamaciczna w przeszłości,
• wielokrotne poronienia ciąży (poronienia nawykowe),
• nieprawidłowości w budowie macicy,
• zmniejszona odporność, np. AIDS, leczenie immunosupresyjne,
• uczulenie na składniki wkładki,
• przebyte bakteryjne zapalenie wsierdzia.

Przed założeniem spirali antykoncepcyjnej lekarz musi przeprowadzić badanie ginekologiczne, które pozwala ocenić budowę macicy, czyli położenie jej szyjki i trzonu. Należy również przeprowadzić badania dodatkowe, pozwalające wykluczyć przypadki wymienione we przeciwwskazaniach. Spiralę zakłada się w ostatnim dniu krwawienia miesiączkowego, gdy układ płciowy ma naturalnie podwyższoną odporność na zakażenia i gdy wejście do pochwy jest rozszerzone. Przed aplikacją wkładki lekarz odkaża pochwę. Wkładka umieszczana jest w jamie macicy za pomocą specjalnego aplikatora, który jest dostarczany razem z nią. Spiralka domaciczna jest elastyczna, więc łatwo wcisnąć ją w aplikator, a po włożeniu do macicy wypchnąć za pomocą tłoczka.

Spirala antykoncepcyjna we wnętrzu macicy przyjmuje właściwy sobie kształt i położenie. Około 30 minut przed aplikacją wkładki najlepiej przyjąć środek przeciwbólowy, gdyż zabieg ten może się okazać bolesny. Panie z niską tolerancją bólu, powinny przemyśleć możliwość skorzystania ze znieczulenia miejscowego. Po zakończeniu procesu aplikacji, może się pojawić nieznaczne krwawienie oraz skurcze macicy. Wystające na zewnątrz nitki z polietylenu przycina się do długości 2-3 cm. Po około tygodniu od zabiegu u ginekologa sprawdza się umiejscowienie wkładki i przeprowadza rozmowę na temat samopoczucia kobiety. Następna kontrola ginekologiczna powinna przypaść na termin po kolejnej miesiączce – sprawdza się, czy wkładka nie wypadła i czy krwawienie nie jest nadmierne. Jeśli wszystko jest w porządku, kolejne badania wykonywane są co pół roku.

Wystające nitki wkładki nie mogą być zbyt krótkie ani zbyt długie, ponieważ będą wywoływały dyskomfort w czasie stosunku. Lekarz powinien nauczyć kobietę wyczuwania nitek wkładki do oceny prawidłowego jej umiejscowienia w jamie macicy. Czynność tę należy powtarzać po każdej miesiączce, gdyż wtedy ryzyko wypadnięcia wkładki jest największe. Podczas używania spiralki antykoncepcyjnej nie zaleca się stosowania tamponów w czasie menstruacji. Najmniejsza skuteczność antykoncepcyjna wkładki jest w pierwszych miesiącach jej stosowania, ze względu na małą koncentrację miedzi. W tym czasie lekarze zalecają dodatkowe środki antykoncepcyjne, np. środki plemnikobójcze lub prezerwatywy. Wskaźnik Pearla dla wkładki wewnątrzmacicznej nieuwalniającej hormonów wynosi 0,3-2.

Każda spiralka antykoncepcyjna ma określony przez producenta czas użyteczności, po którym należy ją usunąć. Wraz z końcem tego okresu środek aktywny przestaje działać, a wkładka traci elastyczność, co może skutkować przerwaniem się nitek oraz wieloma innymi podobnymi problemami. Generalnie, spirali można się pozbyć w każdym dniu cyklu, jednak wskazane jest usuniecie wkładki w ostatnim dniu krwawienia miesięcznego – w ten sposób dodatkowo zmniejsza się ryzyko nieplanowanej ciąży. Jeżeli kobieta decyduje się na zabieg w innym terminie, powinna unikać stosunków płciowych na 3-4 doby przed dniem usunięcia spirali. Po miesiącu przerwy można założyć kolejną wkładkę domaciczną. Wkładkę trzeba bezwzględnie usunąć, gdy zdiagnozowane jest zakażenie rzeżączką.

Joanna Krocz

Źródła

1. Marianowski L., Lew-Starowicz Z., Antykoncepcja współczesna, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1990, ISBN 83-200-1524-3.