Rozwój wcześniaka
Rozwój wcześniaka przebiega zupełnie inaczej niż rozwój noworodka, który przyszedł na świat w 40. tygodniu ciąży, dlatego zaleca się stosowanie innych norm rozwojowych. Jedną z nich jest siatka centylowa dla wcześniaków, która pomaga zdiagnozować rozwój somatyczny dziecka, które urodziło się za wcześnie. O wiele trudniej jest natomiast ocenić rozwój psychomotoryczny wcześniaka, gdyż diagnozuje się go na podstawie dokładnej obserwacji zachowań dziecka.
1. Rozwój somatyczny dziecka przedwcześnie urodzonego
Rozwój somatyczny dotyczy wzrostu ciała dziecka, a więc powiększania się masy, wysokości, obwodu klatki piersiowej czy głowy. Poprawność rozwoju somatycznego ocenia się poprzez skonfrontowanie wyników dziecka ze specjalnie opracowanymi do tego normami, określanymi jako siatki centylowe.
Zanim rodzice wcześniaka zaczną porównywać wyniki swojego maleństwa z ogólnymi normami, muszą obliczyć, tzw. wiek skorygowany. Od wieku kalendarzowego dziecka należy odjąć tyle tygodni, ile brakowało w momencie narodzin do pełnych 40 tygodni ciąży. Jeśli zatem dziecko urodziło się w 32. tygodniu ciąży, a od jego narodzin upłynęło 16 tygodni, to na siatce centylowej wiek dziecka należy określić jako 8 tygodni, czyli dwa miesiące. Jednakże wszyscy rodzice wcześniaków korzystający z siatek centylowych powinni być niezwykle ostrożni, ponieważ rozwój wcześniaków przebiega w trudniejszych warunkach i wyniki nie zawsze są miarodajne.
Niektórzy pediatrzy zalecają skorzystanie ze specjalnych norm ogólnych dla dzieci przedwcześnie urodzonych. Siatki centylowe dla wcześniaków uwzględniają ich wiek płodowy, a rodzice mogą z nich korzystać do 3. roku życia dziecka. Są one niezwykle pożytecznym narzędziem, pomagającym w kontrolowaniu rozwoju dziecka. W razie dużych odstępstw od normy, rodzice powinni zgłosić się do lekarza i powiadomić go o zaobserwowanych nieprawidłowościach.
Siatki centylowe dla wcześniaków są odczytywane tak samo, jak w przypadku dzieci urodzonych w terminie. Na odpowiedniej siatce opracowanej dla wieku i płci należy na linii poziomej zaznaczyć wiek dziecka, a na linii pionowej wartość wybranej przez nas cechy. Następnie z wybranych przez nas punktów, wykreślić linie prostopadłe. W miejscu ich przecięcia otrzymujemy wartość charakterystyczną dla naszego dziecka. Siatki centylowe mają dwie wartości normatywne - wąską i szeroką. Wąska norma obejmuje wartości między 25., a 75. linią centylową zaś szeroka norma między 10., a 90. linią centylową. Wartości odbiegające od norm powinny być sygnałem dla rodziców, że rozwój ich maleństwa nie przebiega prawidłowo.
2. Rozwój psychoruchowy wcześniaka
Niestety ocena rozwoju psychoruchowego nie jest tak łatwa, jak w przypadku rozwoju somatycznego, dlatego też zadaniem rodziców jest niezwykle pilna obserwacja zachowań swojego maleństwa. Objawami, które mogą wzbudzić niepokój są:
- zaburzenia snu;
- częsty płacz dziecka;
- brak zgłaszania apetytu i dyskomfortu odczuwanego przez dziecko;
- zaciśnięte dłonie;
- niepodtrzymywanie głowy prosto;
- brak nawiązywania kontaktu wzrokowego z otoczeniem i brak wodzenia za zabawkami;
- męczenie się podczas jedzenia i utrata wagi;
- wiotkie i niesymetryczne ciało.
Prawidłowy rozwój dziecka, nie tylko w zakresie zdolności psychoruchowych, może być oceniany za pomocą:
- skali rozwojowej Brunet-Lézine'a - jest stosowana dla dzieci do 3. lat i pomaga w ocenie rozwoju psychomotorycznego;
- skali Bayley-Scales of Infant Development - badania te są stosowane w przypadku dzieci do 3. roku życia; za ich pomocą ocenia się rozwój umysłowy, rozwój fizyczny i rozwój ruchowy;
- skali Monachijskiej Funkcjonalnej Diagnostyki Rozwojowej - pomaga w ocenie opóźnień rozwojowych, jest to metoda wczesnej diagnostyki stosowana do wieloaspektowej oceny rozwoju psychoruchowego dzieci w wieku od pierwszego miesiąca do szóstego roku życia;
- diagnostyki neurokinezjologicznej i metody V. Vojty - dotyczy oceny rozwoju neurologicznego;
- Dziecięcej Skali Rozwojowej (dla dzieci do 3. roku życia);
- skali Inteligencji i Rozwoju dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym IDS-P (wiek 3-5 lat).
Należy jednak pamiętać, że każde dziecko, a szczególnie wcześniak, rozwija się inaczej, więc rodzice nie powinni porównywać swojej pociechy z innymi dziećmi oraz kurczowo trzymać się ogólnych norm.