Rozwój 4-latka
Rozwój dziecka każdego roku życia staje się coraz bardziej dynamiczny. Okres przedszkolny jest jednak czasem wyjątkowym – dziecko zaczyna się zdecydowanie otwierać na społeczeństwo i angażować emocjonalnie. Do tego dochodzi kwestia usprawniania się czynności ruchowych dziecka, zdolności manualnych oraz umiejętności analitycznego myślenia, wyciągania wniosków i łączenia przyczyn ze skutkami. To, co potrafi 4-latek, trudno ująć w sztywne granice, można jednak sformułować kilka zmian, które każdy rodzic zauważa u swojego małego przedszkolaka.
1. Rozwój fizyczny 4-latka
Prawidłowy rozwój dziecka już od najmłodszych lat charakteryzuje się dużą aktywnością ruchową, która u dziecka 4-letniego zdecydowanie nabiera tempa. To w tym wieku kształtuje się pełna sprawność chodzenia, biegania i skakania. To teraz długie spacery z rodzicami, przejażdżki na rowerze, zabawy w berka sprawiają 4-latkowi dziką przyjemność. Angażuje się on we wszystkie czynności związane z ruchem – wspinaczkę po drabinie, skakanie z murka, przeskakiwanie przeszkód, chodzenie tyłem. Potrafi zapanować nad momentem startu, zatrzymania się, wykonywania szybkich zwrotów i uników, zeskoczenia na obie nogi wraz z utrzymaniem równowagi. Niektóre „wariacje ruchowe” mogą wywoływać niepokój rodziców o bezpieczeństwo dziecka, należy pamiętać, że 4-letnie dziecko zazwyczaj działa spontanicznie i nie zdaje sobie sprawy z możliwych konsekwencji. Rolą rodziców jest zrównoważenie tego, co umie 4-latek z tym, co zagraża jego zdrowiu, bez powstrzymywania jego prawidłowego rozwoju.
Dzieci 4-letnie są zwykle bardzo ruchliwe i aktywne. Większość z nich:
- potrafi jeździć na trzykołowym rowerku,
- podskakuje na jednej nodze,
- skacze z tapczanu,
- potrafi przeskakiwać obunóż przez przeszkodę,
- stoi kilka sekund na jednej nodze,
- kopie piłkę do celu.
2. Zdolności manualne
Na tym etapie rozwój dziecka jest wspomagany przez przedmioty, które mobilizują dziecko do wykonania większego wysiłku. Na przykład ważną rolę odgrywa tu piłka, gdyż uaktywnia ręce 4-latka. Za jej pomocą dziecko rozwija umiejętność rzucania na coraz większe odległości a także jej chwytania czy kozłowania (niezwykle rzadko w tym wieku i zazwyczaj na bardzo krótki dystans). Łapanie piłki będącej w ruchu w obie dłonie bywa nieco trudne do opanowania przez 4-latka. Szybkość lotu piłki i jej wielkość muszą być odpowiednio dostosowane, by umożliwić dziecku sukcesywne rozwijanie tej sprawności. Jednocześnie silnie rozwijają się też zdolności manualne przedszkolaka – 4-latek chętnie bawi się w wycinanie, przyklejanie, kolorowanie małych i szczegółowych rysunków, nawlekanie koralików itp. Skoncentrowanie się na wymagającej uwagi i dokładności pracy usprawnia nie tylko jego umiejętności manualne, ale też rozwija poczucie przestrzeni i wyobraźnię.
Dzieci 4-letnie są coraz dokładniejsze. Większość dzieci bez problemu:
- przecina na pół mały kawałek papieru,
- rysuje krzyżyk, kółko,
- układa literkę "z" z patyczków,
- kopiuje kształty niektórych liter,
- układa proste puzzle,
- buduje wieżę z klocków,
- nawleka na sznurek większe koraliki.
3. Rozwój intelektualny przedszkolaka
4-letnie dziecko odznacza się także niezwykłą kreatywnością i ciekawością. Cały czas sprawdza i bada. Rozwój dziecka następuje poprzez eksperymentowanie i dowiadywanie się rzeczy o świecie, zjawiskach, zwierzętach i ludziach. Niemowlęce dotykowe doświadczanie otoczenia ustępuje miejsca dociekliwym pytaniom, kojarzeniu przyczyn ze skutkami. To, co interesuje 4-latka, to przede wszystkim bajki, opowieści, czytadła, słuchowiska, nawet do tego stopnia, że potrafi godzinami słuchać jednej ulubionej historii. Dlatego tak ważne jest, żeby rodzice jak najwięcej czasu poświęcali na czytanie dziecku książek. W ten sposób uczy się ono przyswajania, kojarzenia faktów i słuchania ze zrozumieniem. Książki stymulują rozwój intelektualny dziecka poprzez zaznajamianie go z literkami i cyframi, które ten potrafi rozróżniać, nazywać i kaligrafować (niektóre przedszkolaki potrafią zapisać swoje imię, ale nie potrafią utrzymać jednej linii pisma). 4-latek z reguły liczy do 3 i nazywa kolory, a rysunki zaczynają coraz częściej przypominać określone przedmioty.
U 4-latków bardzo dynamicznie rozwija się mowa i rozumienie mowy, dzieci zadają dużo pytań, wszystko chcą wiedzieć i wszystko je ciekawi. 4-letni maluch:
- tworzy neologizmy,
- zadaje dużo pytań,
- potrafi opisać coraz więcej stanów emocjonalnych,
- ma bujną wyobraźnię,
- zaczyna rozumieć następstwo czasów,
- zna kilka piosenek, wierszyków,
- zna imiona najbliższych mu osób: rodziców, rodzeństwa, krewnych, pań w przedszkolu, kolegów z piaskownicy,
- chętnie słucha bajek, historii i opowieści.
4. Rozwój emocjonalny przedszkolaka
Wraz z rozwojem mowy postępuje rozwój emocjonalny dziecka. 4-latek chętnie wczuwa się w rolę i żywo reaguje emocjonalnie. Często miesza rzeczywistość z bajkami i marzeniami. Rolą rodziców jest kontrolowanie jego postrzegania świata, odpowiadanie na wszystkie pytania i poprawianie jego wyobrażeń. Wzrasta świadomość przeżywania uczuć i ich ekspresji. Szczególnie w tym wieku nasilają się takie uczucia jak lęk związany z rozwijającą się wyobraźnią, wstyd, zakłopotanie, zazdrość, duma czy wina. Uczucia te kształtują się w sposób naturalny. Nie wolno ich negować i dodatkowo wprawiać dziecko w zakłopotanie. Pojawiają się zagadnienia etyczne i moralne, sumienie.
5. Czterolatek a samodzielność
Czterolatek coraz więcej czynności wykonuje sam. Większość 4-latków:
- zapina i odpina guziki,
- odkręca słoik,
- otwiera drzwi,
- myje i wyciera ręce i buzię,
- potrafi posmarować chleb masłem,
- korzysta ze sztućców,
- korzysta samodzielnie z toalety,
- samodzielnie myje zęby,
- potrafi samodzielnie zdjąć i założyć kurtkę, czapkę, szalik.