Trwa ładowanie...

Opieka nad kobietą rodzącą

Avatar placeholder
18.01.2017 09:32
Opieka nad kobietą rodzącą
Opieka nad kobietą rodzącą

Ciąża większości kobietom kojarzy się z pięknymi chwilami i pełnym nadziei oczekiwaniem na narodziny zdrowego i cudownego dziecka. Ponadto jest czasem, którego się nie cofnie. Dlatego ważne jest, aby momenty ciąży i narodzin nie były niczym zakłócone. Zdarzyć się może, że nawet prozaiczne i błahe rzeczy, jak wybór szpitala, poziom opieki położniczo-neonatologicznej, zachowanie i stosowanie standardów opieki medycznej na poziomie europejskim przez te placówki, możliwość wyboru metody łagodzenia bólu oraz wpływ rodzącej na prowadzenie porodu mogą wpłynąć na pojawienie się obaw, niepokoju, a wręcz strachu, który jest nieuzasadniony.

W obecnych czasach kobiety podczas porodu nie muszą się martwić o życie i zdrowie swoje oraz dziecka. Technika i podejście personelu medycznego w stosunku do każdej pacjentki zmieniły się na dużo lepsze, nie ma już relacji lekarz/położna mistrz – pacjent odbiorca, tylko lekarz/położna – pacjent partner. Doszło do zmian w mentalności ludzi oraz spostrzeganiu ciąży i kobiety ciężarnej jako osoby zdrowej. W obecnych czasach nie zabiera się już dziecka od matki zaraz po porodzie, bowiem wiadomo, że pierwsze chwile obcowania ze sobą są najważniejsze, zarówno dla matki, jak i jej nowo narodzonego dziecka. Bardzo istotne jest wzajemne uczenie się i przebywanie matki z maleństwem przez cały pobyt w szpitalu. Okres ten jest momentem wzajemnego poznawania się, swoich potrzeb i reakcji, dlatego w obecnych czasach w większości szpitali wykorzystuje się system rooming-in, czyli oddział matki i dziecka, na którym oboje przebywają razem, podczas całego pobytu w szpitalu. Taki styl opieki medycznej sprzyja karmieniu piersią i rozwijaniu więzi uczuciowej między matką i dzieckiem, które jest niesamodzielne.

Ważne, aby noworodkowi, który zmienia ciche i spokojne środowisko wewnątrzmaciczne na głośne, nieznane środowisko zewnętrzne zapewnić bezpieczeństwo i spokój. Sprawić, aby narodziny były przeżyciem jak najmniej traumatycznym i drastycznym. W tym celu pierwsze doby życia oraz kolejne dni noworodek powinien spędzić z osobą mu najbliższą, najbardziej znaną oraz wiedzącą, czego potrzebuje, czyli ze swoją matką. Warto zaznaczyć, że system rooming-in nie jest w Polsce stosowany od bardzo dawna. Jego początki miały miejsce dopiero w latach 90. XX wieku, wcześniej popularny był system kohorty. Na szczęście w wyniku obserwacji pozytywnego wpływu wspólnego przebywania matki i dziecka w szpitalu, doszło do połączenia dwóch oddzielnych oddziałów: położniczego oraz noworodkowego. System ten jest idealnie stosowany w nowych szpitalach, gdzie warunki lokalowe sprzyjają zachowaniu intymności i możliwe jest postawienie ruchomego łóżeczka dziecięcego obok łóżka matki. Nie oznacza to jednak, że stare szpitale nie mają systemu rooming-in. Wręcz przeciwnie, również dołączają się do placówek szczycących się pogłębianiem więzi matki z dzieckiem już od pierwszych chwil jego życia. Niestety muszą one dostosować warunki techniczne, przekształcać wielkie sale położnicze na sale z jednym, dwoma, a najwyżej trzema łóżkami, gdzie mama będzie mogła mieć dziecko przy sobie w nowoczesnym, ruchomym wózku Kwapisza, który zapewni wygodne i bezpieczne poruszanie się matki z dzieckiem po oddziale.

1. W oczekiwaniu na narodziny dziecka

Zobacz film: "Jak przygotować się do porodu?"

Większość rodziców pragnie, aby dzień przyjścia dziecka na świat miał charakter indywidualny, niepowtarzalny i intymny. Dlatego, nie mając przygotowania teoretycznego, które uzyskaliby w szkole rodzenia, trudno zaakceptować szereg czynności medycznych, które są wykonywane w okresie ciąży i porodu. Nie oznacza to jednak, że sytuacja taka wpływa niekorzystnie na tworzenie przyjaznej atmosfery wokół ciężarnej i procesu porodu. Ważne, aby rodzice byli rzetelnie i zrozumiale informowani na temat czynności medycznych wynikających z opieki położniczej. Matka i ojciec powinni uzyskać wyjaśnienie na nurtujące ich pytania i wątpliwości, powinni czuć się bezpiecznie oraz swobodnie. Tylko takie postępowanie wpłynie pozytywnie na zaakceptowanie działań personelu medycznego. Ważne jest również uświadomienie zasadności takiego działania, wyjaśnienie jego konieczności i korzyści dla obu stron – szpitala i rodziców. Istotne jest również, aby rodzice, którzy z nadzieją oczekują przyjścia na świat potomka uzyskali fachowe podejście oraz idealną opiekę medyczną po porodzie. W tym przypadku matka powinna mieć możliwość skorzystania z porad doradcy laktacyjnego, kontaktu z położnymi w każdej sytuacji, która matce wydaje się obca, uzyskiwania pomocy i edukacji w zakresie prawidłowego karmienia piersią, diety i pielęgnacji noworodka, jak również wszystkich zabiegów stosowanych u dziecka. Zarówno położne, jak i lekarze muszą informować kobietę o szczepieniach, podawanych lekach i ich działaniu, konieczności pobierania krwi u dzieci, zakresie badań profilaktycznych i ich zasadności, jak również terminie i miejscu odbioru wyników wszystkich badań dotyczących noworodka. Postępowanie zgodne ze standardami światowymi wpływa na poczucie bezpieczeństwa zarówno u rodziców, jak i dziecka, wszyscy czują się zadowoleni, szanowani i zrozumiani w nowej sytuacji.

2. Referencyjność szpitala

Wybierając szpital, w którym rodzice chcą urodzić dziecko, powinno się zwrócić uwagę na to, by był dostosowany do potrzeb zarówno matki, jak i dziecka. Dobrze sprawdzić, jaki stopień referencyjności posiada dana placówka. W polskim systemie opieki zdrowotnej istnieją trzy stopnie.

  1. Pierwszy stopień charakteryzuje placówki, które udzielają świadczeń zdrowotnych w zakresie chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, położnictwa i ginekologii, pediatrii, a także anestezjologii i intensywnej terapii. Pacjenci przyjmowani do takiego szpitala mają zapewnione podstawowe postępowanie medyczne, zwłaszcza wymagające nagłej specjalistycznej opieki w zakresie ratowania życia. Czyli oddziały położnicze są przystosowane do ratowania zdrowia i życia matki w dużym zakresie, jednak oddział noworodkowy nie musi mieć oddziału intensywnej opieki neonatologicznej.
  2. Drugi poziom referencyjności obejmuje szpitale wojewódzkie, udzielające świadczeń medycznych w zakresie chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej, położnictwa i ginekologii, pediatrii, anestezjologii i intensywnej terapii oraz co najmniej w czterech z następujących specjalności: kardiologii, neurologii, dermatologii, patologii ciąży i noworodka, okulistyki, laryngologii, chirurgii urazowej, urologii, neurochirurgii, chirurgii dziecięcej i chirurgii onkologicznej. Innymi słowy, w przypadku ciąży powikłanej, wad rozwojowych u dziecka, jak również zagrożenia życia dziecka i matki zapewniona jest specjalistyczna opieka medyczna.
  3. Trzeci i zarazem ostatni poziom referencyjności obejmuje szpitale kliniczne państwowych uczelni medycznych lub państwowej uczelni prowadzącej działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, jak również jednostki badawczo-rozwojowe podległe Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej. Szpitale trzeciego stopnia udzielają świadczeń zdrowotnych na obszarze większym niż jedno województwo i są to placówki wysoko specjalistyczne, przygotowane na wszelkie niezaplanowane zagrożenia życia, mają sprzęt medyczny najwyższej klasy i specjalizują się w zakresie ciężkich przypadków medycznych.

Placówki kliniczne niestety znajdują się głównie w dużych miastach, dlatego osoby z ciążą powikłaną, zagrożoną lub podejrzeniem wad u dziecka powinny zastanowić się, czy wybrać placówkę pierwszego stopnia, ale blisko, czy drugiego lub trzeciego stopnia referencyjności i dalej od miejsca zamieszkania. Taką decyzję powinno się podjąć po konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę. W przypadku zaistnienia powikłań poporodowych lub zagrożenia zdrowia i życia dziecka, szpital pierwszego stopnia przekazuje opiekę nad dzieckiem lub matką placówce o wyższym stopniu referencyjności najczęściej transportem lotniczym.

3. Cud narodzin

Przyjście na świat dziecka związane jest z wieloma wspaniałymi chwilami, które często mogą być zakłócone przez niewiedzę lub brak fachowej pomocy w zakresie pielęgnacji noworodka i prawidłowej zasady karmienia piersią. Wybierając szpital, ciężarna powinna zasięgnąć informacji dotyczących zakresu edukacji na oddziale, jak również czy jest możliwość wypożyczenia laktatora oraz innych niezbędnych rzeczy dla dziecka, o których zapomniała w wyprawce. Ponadto, czy może liczyć na pomoc przy pierwszym kąpaniu noworodka, pielęgnacji ciała i kikuta pępowiny, myciu oczu i czyszczeniu noska. Czy dziecko będzie z mamą przy wszystkich zabiegach pielęgnacyjnych i leczniczych, a przede wszystkim, czy będzie mogła uzyskać bieżące informacje na temat stanu zdrowia swojego maleństwa. Pozytywne odpowiedzi na powyższe pytania skutkują często dobrymi wspomnieniami z okresu pobytu w szpitalu na oddziale położniczo-noworodkowym.

4. Opieka nad dzieckiem

Matka po godzinnym okresie obserwacyjnym na sali porodowej w przypadku porodu fizjologicznego zostaje przewieziona wraz z dzieckiem na salę oddziału położniczo-noworodkowego. Natomiast po cięciu cesarskim kobieta zostaje przeniesiona na taki oddział dopiero po kilku godzinach, bowiem opieka po porodzie sprawowana jest na oddziale pooperacyjnym. W pierwszych dobach połogu zarówno na oddziale położniczo-noworodkowym, jak i już na sali pooperacyjnej, pacjentka powinna uzyskać pomoc na najwyższym poziomie w zakresie opieki medycznej, jak i edukacyjnej. Postępowanie takie jest ważne, bowiem wraz z narodzeniem maleństwa, rodzą się dwie osoby – matka i dziecko. Dziecko jako nowy członek rodziny, matka jako nowa osoba, która bierze odpowiedzialność za rozwój psychomotoryczny swojego maleństwa. Ponadto już od pierwszych chwil dziecko wymaga opieki i czułości, a matka zrozumienia, pomocy i edukacji. Niekiedy wiedza przekazywana przez położną będzie czymś nowym, a czasami tylko odświeżeniem wiadomości, dobrze jednak, gdy taką pomoc uzyska. Niezbędna edukacja zawsze przydaje się w zakresie karmienia piersią. Dobrze, aby kobieta uzyskała informacje dotyczące:

  1. Techniki i zasady karmienia piersią
  • Dziecko w trakcie karmienia zawsze powinno być zwrócone brzuszkiem w stronę brzucha matki, a jego usta powinny znajdować się na wysokości brodawki sutkowej. Głowa dziecka nie może być skręcona i wyciągnięta. Najlepiej dziecko położyć na przedramieniu, a pierś, do której przystawiamy dziecko przytrzymać palcami, tworząc literę C (cztery palce pod piersią, a kciuk na piersi).
  • Na brodawkę należy wydobyć odrobinę mleka i dotknąć nią ust dziecka, tak aby odruchowo otworzyło buzię.
  • Dziecko musi objąć ustami brodawkę wraz z większą częścią otoczki.
  • Noworodek musi ssać rytmicznie, mając wywinięte wargi, język w kształcie rynienki.
  • Dziecko nie może mlaskać i cmokać.
  • Policzki nie mogą się zapadać.
  • Żuchwa i skroń muszą poruszać się rytmicznie.
  • Matka nie może czuć bolesności brodawki, tylko proces wydobywania mleka (pierś staje się miękka).
  • Zakończenie karmienia jest samoistne przez dziecko, gdy wypuści brodawkę lub gdy matka chce skorygować przystawienie dziecka do piersi. Wówczas należy włożyć palec pomiędzy dziąsła lub kącik ust.
  1. Dogodnych pozycji do karmienia piersią
    Nie ma znaczenia, czy kobieta karmi na siedząco, czy na leżąco. Ważne jest, aby matce i dziecku było wygodnie. Istnieje kilka możliwych pozycji do karmienia piersią, które matka może modyfikować i wybierać według swego uznania. Należą do nich:
  • Pozycje siedzące:
  • Pozycja „klasyczna”;
  • Pozycja „krzyżowa”;
  • Pozycja „spod pachy”.
  • Pozycje leżące:
  • Pozycja „na boku”;
  • Pozycja „na plecach”.
  1. Korzyści związanych z karmieniem piersią
    Występują w zakresie medycznym, emocjonalnym oraz socjalno-ekonomicznym. Naturalne karmienie piersią wpływa korzystnie zarówno na matkę, jak i dziecko. Przyspiesza proces zwijania się macicy po porodzie, zmniejsza prawdopodobieństwo ponownego zajścia w ciążę w okresie połogu, zwiększa szansę powrotu do masy ciała sprzed ciąży, zmniejsza ryzyko raka sutka, działa dobroczynnie na stan emocjonalny i psychiczny kobiety. Pokarm jest łatwy w przyrządzaniu, zawsze pod ręką, o stałej temperaturze, nie wymaga specjalnego przygotowania, a przede wszystkim jest bezpłatny. Posiada drogocenne składniki, które wpływają korzystnie na fizyczny rozwój dziecka, jego psychikę, inteligencję oraz odporność.

  2. Problemów związanych z laktacją

  • Laktacja jest procesem naturalnym, który umożliwia karmienie dziecka. Rozpoczyna się po urodzeniu potomka, jednak zmiany w gruczole piersiowym zachodzą przez całą ciążę. Dochodzi do rozrostu tkanki gruczołowej, tworzenia nowych zrazików, różnicowania się nabłonka pęcherzyków wydzielniczych oraz powiększenia piersi. Zmiany zachodzą dzięki hormonom, które są produkowane w coraz większej ilości na początku przez ciałko żółte, później przez łożysko. W okresie ciąży wydzielanie pokarmu jest hamowane przez wysokie stężenie estrogenów, a wydobywający się w niewielkich ilościach pokarm, który można wcisnąć, to siara. Później, w pierwszych dobach, również jest mało mleka. To także jest siara. Zawiera ona dużo białka i soli mineralnych, jak również składników odpowiadających za układ odpornościowy dziecka, dlatego bardzo ważne, aby noworodek był przystawiony do piersi jak najszybciej po porodzie. Matka nie musi się martwić, że dziecko będzie nienajedzone. Pomimo małej ilości, dziecku wystarcza, oczywiście jeśli będzie odpowiednio często przystawiane. W 3-4 dobie następuje gwałtowne zwiększenie ilości mleka, jest to tzw. „nawał pokarmu”. Inną przyczyną nawału pokarmu jest zbyt rzadkie i za krótkie przystawianie dziecka do piersi. Sytuacja taka może mieć miejsce, gdy matka dokarmia dziecko lub dopaja słodkimi płynami. Dziecko nie czuje głodu i rzadziej upomina się o pierś. Skutkuje to zaleganiem pokarmu w sutku, a w efekcie doprowadza do zmniejszenia i zaniku laktacji.
  • Niebezpieczeństwem związanym z nawałem pokarmu jest między innymi zastój, który charakteryzuje się napięciem i bólem sutków. Pojawia się najczęściej w pierwszym tygodniu po porodzie, dlatego należy często i regularnie opróżniać piersi. Gdy pokarmu jest więcej, aniżeli potrzeby dziecka tego wymagają, mleko należy odciągnąć laktatorem.
  • Zapalenie piersi i/lub ropień piersi – występują w przypadku niezapobiegania zastojowi pokarmu.
  • Bolesność i pękanie brodawek – spowodowane jest złą techniką karmienia piersią. Najczęstszą przyczyną jest płytkie chwytanie piersi przez dziecko. W efekcie noworodek ma problem z pobieraniem pokarmu, co skutkuje nerwowym gryzieniem brodawki. Ważne, aby matka zmieniła technikę przystawiania, ponieważ dziecko płacze i traci na masie ciała, a matka popełnia duży błąd w postaci dokarmiania dziecka butelką.
  • Zbyt mała ilość pokarmu – najczęstszą przyczyną jest dokarmianie i dopajanie noworodka, które skutkuje zmniejszoną ilością przystawiania dziecka do piersi. Sytuacja taka prowadzi do przekazywania informacji do mózgu, iż dziecko potrzebuje mniej pokarmu.
  1. Jak często karmić dziecko.

  2. Czy i kiedy dokarmiać dziecko mieszanką mlekozastępczą.

  3. Czy karmić piersią czy butelką.

Dzięki prawidłowej opiece położniczo-noworodkowej, wiele problemów pozostanie tylko w teorii, dlatego tak ważne jest poświęcenie czasu na wybór odpowiedniej placówki do porodu, czyli dnia, na który rodzice i cała rodzina wyczekiwali z utęsknieniem.

mgr Emilia Szalińska-Wyrzykowska

Przeczytaj inne porady położnej:

Przeczytaj więcej o wyborze idealnej porodówki:

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze