Jajniki - budowa, funkcje, ból, choroby

Jajniki są niepozorne, jeśli chodzi o wielkość, ale ich rola w organizmie każdej kobiety jest bardzo duża. Pozwalają kobiecie zostać mamą, ale też wpływają na pracę jej serca, od nich zależy też jakość życia seksualnego. Niestety w przypadku większości chorób jajników czy zaburzeń ich funkcjonowania kobieta nie odczuwa znaczących objawów, dlatego tak często stan chorobowy wykrywany jest zbyt późno; dzieje się tak dla przykładu w przypadku raka jajnika. Gdzie są jajniki? Jakie są funkcje jajnika? Jakie choroby się z nimi wiążą? W którym miejscu bolą jajniki? Jaki jest prawidłowy rozmiar jajników? Wszystko o jajnikach w artykule poniżej.

1. Gdzie leżą jajniki?

Jajniki (łac. ovarium) zaliczamy do narządów parzystych. Gdzie znajdują się jajniki? W którym miejscu są jajniki? Zlokalizowane są w podbrzuszu pod ujściem jajowodów, zaraz przy bocznych ściankach miednicy, w tzw. dołkach jajnikowych wewnątrz jamy otrzewnowej.

Prawidłowe ułożenie jajnika wspomagane jest przez więzadła. Jajniki nie leżą jednak symetrycznie względem siebie - prawy jajnik zwykle jest nieco cofnięty względem jajnika lewego.

Zobacz film: "Pomysły na rodzinną aktywność fizyczną"

Jajniki są narządem rozrodczym i odpowiednikiem męskich jąder, produkują komórki jajowe oraz hormony.

2. Wymiary jajników

Jajniki kształtem przypominają migdał. Jaka jest wielkość jajników? U zdrowej, dorosłej kobiety prawidłowe rozmiary jajników mieszczą się w przedziałach wymiarów: długość 2 – 4 cm, szerokość od 1,5 do 3 cm, a grubość to 1 cm. Rozmiar jajnika zmienia się wraz z procesem dojrzewania kobiety.

W okresie dojrzewania jajniki są jeszcze mniejsze, a powierzchnia jest gładka. Natomiast u kobiety starszej stają się bardziej pofałdowane, a ich powierzchnia jest bardziej nieregularna.

Jajniki oraz ich aktywność zmienia się również w różnych etapach cyklu owulacyjnego. Najbardziej aktywne są w czasie jajeczkowania - rozmiar jajników znacząco się wtedy zwiększa.

Według ginekologów jajniki u kobiet, które jeszcze nie były w ciąży, nie rodziły, są większe niż u kobiet, które już są mamami.

Wielkość jajnika zmienia się także w pierwszym trymestrze ciąży, gdy zwiększa się zapotrzebowanie jajników na hormony. W okresie menopauzy funkcje jajników powoli się wygaszają, a wymiary znacznie zmniejszają.

3. Jajniki - budowa

Jaka jest budowa jajnika człowieka? Budowa anatomiczna jajnika wygląda następująco: jajniki umocowane są w miednicy za pomocą dwóch wiązadeł: więzadła właściwego jajnika, łączącego jego dolny brzeg z trzonem macicy oraz więzadła wieszadłowego tego narządu, który łączy górny brzeg z otrzewną. W drugim więzadle przebiegają także naczynia i nerwy zaopatrujące jajnik.

Każdy jajnik kobiecy zbudowany jest z dwóch części: rdzennej i korowej. W tej ostatniej znajdują się komórki jajowe w różnych stadiach dojrzewania.

Krew tętnicza dopływa do jajników poprzez tętnice jajnikowe, odchodzące od aorty brzusznej. Po dostarczeniu krwi do jajowodów tętnice jajnikowe zazębiają się z tętnicami macicznymi.

Krew płynie z jajników do sieci drobnych naczyń krwionośnych splotu wiciowatego, który umiejscowiony jest w więzadle szerokim macicy i dalej do lewej i prawej żyły jajnikowej. Lewa żyła jajnikowa uchodzi do żyły nerkowej, a prawa do żyły głównej dolnej.

4. Jajniki - funkcje

Jaka jest rola jajników? Jak pracują jajniki? W organizmie kobiety jajnik funkcje spełnia następujące: wydzielaja niezbędne hormony, a także wytwarzaja komórki jajowe. W okresie dojrzewania, które rozpoczyna się u dziewczynek w wieku 11 - 13 lat pojawia się cykl miesiączkowy (menstruacyjny), który regulowany jest przez hormony przysadki mózgowej.

Jeden cykl menstrucyjny trwa około 28 dni i pojawia się co miesiąc przez około 35 - 40 lat, aż do okresu menopauzy. Podczas każdego takiego cyklu jeden pęcherzyk Graafa dojrzewa do postaci jajowej i jeśli nie zostanie zapłodniony, jest wydalany jako menstruacja.

Jakie hormony żeńskie wydzielane są przez jajniki? Hormony produkowane przez jajniki to:

• estrogeny;
• androgeny;
• progesteron;
• relaksyna.

4.1. Hormony jajnikowe - estrogeny

• biorą udział w rozwoju żeńskich narządów płciowych;
• wpływają na popęd seksualny;
• wytwarzają śluz, który ułatwia przemieszczanie się plemników;
• wpływają na stan włosów i skóry;
• regulują cykle miesięczne;
• ułatwiają poród, zwiększając elastyczność szyjki macicy;
• wpływają na kształtowanie się drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych kobiety, m.in. na rozrost bioder lub piersi.

4.2. Hormony jajnikowe - androgeny

Hormon jajnika typowo męski to androgen. Występuje w dużo mniejszych ilościach w organizmie kobiety i wpływa na zapoczątkowanie oraz zakończenie procesu dojrzewania. Reguluje także popęd seksualny.

4.3. Hormony jajnikowe - progesteron

Kolejnym hormonem wytwarzanym przez jajniki jest progesteron. Jego odpowiednie stężenie w organizmie ułatwia połączenie się komórki jajowej z plemnikiem i zagnieżdżenie się zarodka w błonie macicy.

Odpowiada również za właściwy przebieg ciąży oraz jej utrzymanie.

4.4. Hormony jajnikowe - relaksyna

Ostatnim hormonem, który produkowanych przez jajniki, jest relaksyna. Działa rozluźniająco na spojenie łonowe w czasie porodu. Działa również na powstałe z ciałka czerwonego ciałko żółte, które to z kolei odpowiada za produkcję opisanego wyżej progesteronu, niezwykle ważnego dla rozwoju ciąży.

5. Przyczyny bólu jajników

Jeśli jajniki przestają działać prawidłowo, rzadko która kobieta orientuje się, że sytuacja wymaga wizyty u lekarza. Najczęściej kobieta decyduje się na konsultację, jeśli pojawiają się silne bóle podbrzusza, nienaturalne upławy, zaburzenia cyklu owulacyjnego, które mogą wskazywać na problemy z jajnikiem.

W niektórych przypadkach, jeśli jest chory jajnik, może wystąpić gorączka. Niewłaściwie funkcjonujące jajniki mogą też powodować zaburzenia pracy układu pokarmowo-trawiennego, ale też moczowego dla przykładu pojawiają się nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia, częste oddawanie moczu. Kobieta może się również skarżyć na ból podczas stosunku.

Zdarza się, że przy wszelkich infekcjach jajowodów objawy są kojarzone z zaburzoną pracą jajników, a wynika to z bliskiego położenia jednego i drugiego organu. Oczywiście dochodzi do sytuacji, że stan zapalny jajowodów przechodzi też na jajnik, ponieważ oba narządy są ze sobą połączone.

Jakie są przyczyny bólu jajnika? Mogą być bardzo różne i zależą głównie od rodzaju bólu, a także objawów towarzyszących. Zdarza się, że ból jajnika to naturalna reakcja organizmu, nieoznaczająca żadnego stanu chorobowego.

Wśród fizjologicznych przyczyn bólu jajników możemy wymienić:

• owulację;
• pozycje podczas stosunku seksualnego;
• stres;
• zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Tego rodzaju ból mija samoistnie i nie jest potrzebne wdrażanie leczenie.

Problemy z jajnikami oraz bóle tego narządu mogą być także związane z chorobami. W tym przypadku, aby zlikwidować ból, należy przeprowadzić dokładną diagnostykę i rozpocząć leczenie.

6. Choroby jajników

Jakie są choroby jajników i ich objawy? Jeśli podłożem bólu są chore jajniki, a dodatkowo występują objawy towarzyszące, takie jak nudności czy wydzielina z pochwy, nie możemy bagatelizować problemu. Ból jajnika i kłucie w podbrzuszu może wskazywać na następujące schorzenia jajników:

• powiększającą się torbiel lub jej pęknięcie; typowym dla torbieli objawem jest ból jajnika po stosunku seksualnym; tworzące się torbiele mogą powodować także inne choroby, takie jak np. skręt jajnika, czy zespół policystycznych jajników;
• ciążę pozamaciczną;
• endometriozę;
• zapalenie przydatków;
• nowotwór jajnika;
• nadżerka szyjki macicy;
• zwłóknienie jajnika.

Czasem ból jajników może być objawem ciąży. To fizjologiczne zjawisko, które ma miejsce jedynie na początku ciąży. Jeśli ból jajnika zdarza się na późniejszym etapie ciąży, może to świadczyć o odklejeniu się łożyska. Jeśli do tego dojdzie, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Czasem ból jajnika może świadczyć również o zapaleniu pęcherza lub dróg moczowych.

6.1. Choroby jajnika - objawy towarzyszące

W przypadku choroby jajników objawy to nie tylko ból. Mogą pojawić się także:

• bóle w lędźwiach;
• skurcze i bóle podbrzusza;
• osłabienie i poczucie rozbicia;
• stan podgorączkowy lub gorączka;
• odruchy wymiotne przy uciskaniu podbrzusza;
• upławy z pochwy.