Hiperprolaktynemia a ciąża
Hiperprolaktynemia jest zaburzeniem hormonalnym – w surowicy stężenie prolaktyny przekracza wtedy wartości prawidłowe (w zależności od laboratorium 20-25 ng/ml u kobiet, powyżej 15 ng/ml u mężczyzn). Nie jest to choroba, a jedynie objaw, dlatego bardzo ważne jest ustalenie przyczyny hiperprolaktynemii i w zależności od tego odpowiednie postępowanie. Hiperprolaktynemia często prowadzi do niepłodności. Występuje najczęściej u kobiet w wieku rozrodczym, które urodziły dziecko w przeszłości.
Mówi się o niej wtedy, gdy dochodzi do produkcji hormonu prolaktyny u kobiet, które nie karmią piersią. Jest bardzo często czynnikiem przyczyniającym się do wtórnej niepłodności.
1. Istota hiperprolaktynemii
Aby zrozumieć, czym jest hiperprolaktynemia, ważne jest, by wiedzieć, jak prolaktyna działa. Prolaktyna to hormon, który produkowany jest przez przysadkę. Jest ona odpowiedzialna za produkcję mleka, gdy kobieta karmi piersią. Hamuje też wydzielanie hormonu folikulotropowego i hormonu lutenizującego, które są odpowiedzialne za pobudzanie jajników do produkcji jajeczek.
Nieobecność tych dwóch hormonów wyjaśnia, dlaczego kobiety, które karmią piersią często nie mają okresu przez kilka miesięcy po porodzie. Owulacja nie następuje ze względu na wyższe stężenie prolaktyny. Kiedy dziecko zaczyna jeść pokarmy stałe, spada poziom prolaktyny i pojawia się normalna miesiączka.
2. Po czym rozpoznać hiperprolaktynemię?
U niektórych kobiet poziom prolaktyny nie obniża się jednak. Wysoki poziom tego hormonu u kobiet które nie karmią piersią jest elementem diagnozy. Hiperprolaktynemia zwykle dotyczy kobiet, może jednak występować także u mężczyzn. Dlatego tak ważne jest badanie poziomu hormonów w ciąży.
3. Objawy hiperprolaktynemii
- niewydolność ciałka żółtego,
- brak owulacji,
- zespół napięcia przedmiesiaczkowego,
- brak regularnych krwawień,
- bolesne stosunki seksualne,
- utratę libido,
- guzy sutków,
- mlekotok,
- objawy powodowane przez obecność makrogluczolaka – bóle głowy, zaburzenia widzenia, napady drgawkowe.
U mężczyzn mogą pojawić się:
- zaburzenia płodności,
- zaburzenia erekcji,
- obniżenie libido,
- ginekomastia,
- osteopenia/osteoporoza (również u kobiet).
4. Przyczyny hiperprolaktynemii
Przyczyny występowania hiperprolaktynemii możne podzielić na trzy grupy:
przyczyny fizjologiczne
- ciąża,
- karmienie piersią,
- stres,
- sen,
- hipoglikemia,
- drażnienie brodawek sutkowych.
przyczyny farmakologiczne
- antagoniści receptorów dopaminowych,
- leki eliminujące dopaminę (metylodopa, rezerpina),
- hormony (estrogeny, antyandrogeny),
- opiaty,
- werapamil,
- cymetydyna.
przyczyny patologiczne (choroby)
- guzy przysadki,
- choroby podwzgórza i szypuły przysadki,
- pierwotna niedoczynność tarczycy,
- przewlekła niewydolność nerek,
- marskość wątroby,
- uraz klatki piersiowej (w tym operacje chirurgiczne, półpasiec),
- napady padaczkowe.
5. Diagnozowanie hiperprolaktynemii
By zdiagnozować schorzenie lekarz przeprowadza z kobietą wywiad, wykonuje badanie fizykalne, zleca także inne badania prenatale. Na przykład zmierzenie poziomu prolaktyny we krwi. Warto dodać, że poziom hormonu może się szybko zmieniać i najlepiej wykonywać badanie o tej samej porze – rano i na czczo.
Jeśli na podstawie wywiadu lekarz nie może powiedzieć, co przyczynia się do produkowania zbyt dużych ilości prolaktyny, zaleca wykonanie takich badań jak: test ciążowy (kobiety), badanie poziomu TSH, T3, T4, by wykluczy pierwotną niedoczynność tarczycy, badanie mocznika i kreatyniny, próby wątrobowe. Gdy to nie pomaga, a prolaktyna sięga ponad 200 ng/ml, zaleca się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. To umożliwia odróżnienie hiperprolaktynemii organicznej, wywołanej przez guz przysadki (najczęściej jest to łagodny gruczolak) od hiperprolaktynemii czynnościowej, będącej efektem nadmiernej reakcji wydzielniczej na bodźce (np. stres).
6. Co może pomóc w hiperprolaktynemii?
Leczenie hiperprolaktynemii może być farmakologiczne lub chirurgiczne. Bromokryptyna, lek, który blokuje uwalnianie prolaktyny z przysadki mózgowej, może pomóc w ograniczeniu nadmiernego poziomu prolaktyny, a operacja jest czasami stosowany do usuwania guzów z gruczołu. Po około sześciu tygodniach przyjmowania leków powinny powrócić regularna owulacja i miesiączkowanie. Częste działania niepożądane bromokryptyny to zawroty głowy, nudności i bóle głowy, ale są łagodne i zwykle ustępują w ciągu miesiąca. Należy kontynuować przyjmowanie leku do zajść w ciążę, ponieważ stężenie prolaktyny zwykle ponownie wzrasta, gdy lek zostaje odstawiony.